ΣυμβΑΠ 1001/2019 Τμ.ΣΤ

Πρόεδρος: Δήμητρα Κοκοτίνη, Αντ/δρος
Εισηγήτρια: Ευφροσύνη Καλογεράτου-Ευαγγέλου
Εισαγγελέας: Δημήτρης Παπαγεωργίου

Δικαίωμα τακτικής άδειας σε καταδικασμένο σε πλείονες ισόβιες καθείρξεις. Αρκεί η πραγματική έκτιση μόνο οκτώ ετών, καθώς κρίνεται ως επαρκές χρονικό διάστημα για την εκτίμηση της προσωπικότητας του καταδίκου και την αξιολόγηση της συνδρομής των ουσιαστικών προϋποθέσεων χορήγησης τακτικής άδειας. Αναιρείται το προσβαλλόμενο 93/2019 Βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών λόγω εσφαλμένης ερμηνείας των σχετικών ουσιαστικών διατάξεων του Σωφρονιστικού Κώδικα και λόγω έλλειψης ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας εξαιτίας αντιφατικών παραδοχών.

Νομικές διατάξεις: Άρθρα 54 παρ. 1, 55 ν. 2776/1999 (ΣωφρΚ) 55, 510 παρ. 1 περ. Δ΄-Ε΄ ΚΠΔ.

[…] Κατά το άρ. 55 ν. 2776/1999 (ΣωφρΚ) (Τακτικές άδειες - Προϋποθέσεις) όπως ισχύει, οι τακτικές άδειες χορηγούνται εφόσον: Ο κατάδικος έχει εκτίσει το ένα πέμπτο της ποινής του χωρίς ευεργετικό υπολογισμό ημερών ποινής λόγω εργασίας και η κράτηση έχει διαρκέσει τουλάχιστον τρεις μήνες. Σε περίπτωση έκτισης ποινής ισόβιας κάθειρξης, η κράτηση πρέπει να έχει διαρκέσει τουλάχιστον οκτώ έτη… Αν στον κατάδικο έχουν επιβληθεί περισσότερες ποινές κατά της ελευθερίας και δεν έχει γίνει προσμέτρησή τους σε μια συνολική ποινή, κατά το άρθρο 94 του Ποινικού Κώδικα, για τον υπολογισμό της ποινής που έχει εκτιθεί κατά την έννοια της παρούσας διάταξης, λαμβάνεται υπόψη το άθροισμα των επί μέρους ποινών. Εξάλλου, δεν πρέπει να εκκρεμεί κατά του καταδίκου ποινική διαδικασία για αξιόποινη πράξη σε βαθμό κακουργήματος ή διαδικασία εκτέλεσης ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης ή έκδοσης σε τρίτη χώρα, να εκτιμάται ότι δεν υπάρχει κίνδυνος τελέσεως, κατά τη διάρκεια της άδειας, νέων εγκλημάτων, να συντρέχουν λόγοι που να δικαιολογούν την προσδοκία ότι δεν υπάρχει κίνδυνος φυγής και ότι ο κρατούμενος δεν θα κάνει κακή χρήση της αδείας του. Για να διαπιστωθεί αν συντρέχει η τελευταία αυτή προϋπόθεση εκτιμώνται ιδίως: α) η προσωπικότητα του κατάδικου και η εν γένει συμπεριφορά του μετά την τέλεση της πράξης, κατά τη διάρκεια της κράτησης, σε συνδυασμό με το άρ. 69 παρ. 2 του παρόντος Κώδικα και κατά τη διάρκεια των αδειών, που ενδεχομένως του έχουν ήδη χορηγηθεί, β) η ατομική, επαγγελματική και κοινωνική κατάσταση του ιδίου και της οικογένειάς του, καθώς και οι τυχόν οικογενειακές του υποχρεώσεις, γ) η ωφέλεια, την οποία μπορεί να έχει για την προσωπικότητα του καταδίκου και τη μελλοντική του εξέλιξη η λήψη μέτρων για τη σταδιακή επάνοδό του σε καθεστώς πλήρους ελευθερίας.

Από το συνδυασμό… προκύπτει ότι ο άνω ν. 2776/1999 για τη χορήγηση τακτικής άδειας στους καταδίκους προβλέπει τη συνδρομή τυπικών και ουσιαστικών προϋποθέσεων, την ύπαρξη των οποίων κρίνει το Πειθαρχικό Συμβούλιο… Στις τυπικές προϋποθέσεις περιλαμβάνεται αφ’ ενός μια θετική, δηλαδή ο κατάδικος να έχει εκτίσει ορισμένο μέρος της ποινής, ανάλογα με το είδος της, καθώς και το είδος του εγκλήματος και, πιο συγκεκριμένα, να έχει εκτίσει το ένα πέμπτο της ποινής του, χωρίς ευεργετικό υπολογισμό ημερών ποινής, λόγω εργασίας και η κράτησή του να έχει διαρκέσει τουλάχιστον τρεις μήνες, και, σε περίπτωση έκτισης ισόβιας κάθειρξης η κράτησή του να έχει διαρκέσει τουλάχιστον οκτώ έτη, ανεξαρτήτως εάν πρόκειται περί ποινής ισόβιας κάθειρξης πέραν της μιας, κατά την κρατούσα για το θέμα νομολογία (ΓνωμΕισΑΠ 14/2011, 2588/1995 και 7/1993) και την κρατούσα στη θεωρία αντίληψη…, κατά την οποία και στις περισσότερες της μιας ισόβιες καθείρξεις αρκεί η οκταετής πραγματική έκτιση της ποινής για τη χορήγηση της αδείας… και αφετέρου μία αρνητική, δηλαδή να μην εκκρεμεί σε βάρος του ποινική διαδικασία για κακούργημα.

Σημειώνεται ότι και κατά το προϊσχύσαν του άνω ν. 2776/1999 νομοθετικό καθεστώς, που προβλεπόταν για τη χορήγηση τακτικής άδειας να έχει διαρκέσει η κράτηση του πολυισοβίτη τουλάχιστον δέκα έτη, το τελευταίο αυτό διάστημα θεωρείτο ικανό ως τυπική προϋπόθεση, αφού λογικά κατ’ αυτό, όπως και τώρα η οκταετία, αρκεί για την αξιολόγηση της συνδρομής των ουσιαστικών προϋποθέσεων για τη χορήγηση της άδειας. Τούτο, βέβαια, προϋποθέτει ότι συνεκτίονται με κοινή έναρξη είτε περισσότερες ποινές ισόβιας κάθειρξης, είτε ποινή ή ποινές ισόβιας κάθειρξης και πρόσκαιρης κάθειρξης ή φυλάκισης. Άλλωστε, η προπαρατεθείσα διάταξη του άρθρου 55 παρ. 1 εδ. 3 ΣωφρΚ επιβάλλει για τη χορήγηση της άδειας τον αθροιστικό υπολογισμό των ποινών εκείνων που είναι δυνατόν να προσμετρηθούν κατά το άρθρο 94 παρ. 1 ΠΚ (πολύ περισσότερο στις περιπτώσεις που η αθροιστική έκτιση ποινών επιβάλλεται υποχρεωτικά από το νόμο και δεν χωρεί επιμέτρηση). Συνάγεται, επομένως, εξ αντιδιαστολής, ότι, αν η επιμέτρηση δεν είναι δυνατή κατά το νόμο, δεν μπορεί να γίνει λόγος περί αθροίσματος των ποινών αυτών.

[…] Το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Βόλου… έκρινε ότι δεν συνέτρεχαν οι τυπικές προϋποθέσεις για τη χορήγηση τακτικής άδειας στον ως άνω κρατούμενο, δεχόμενο ότι δεν μπορεί να χορηγηθεί άδεια σε κρατούμενο που εκτίει άνω της μιας ποινές ισόβιας κάθειρξης, διότι ο νομοθέτης στο άρθρο 55 παρ. 1 του άνω Σ.Κ. αναφέρεται σε «ποινή» και όχι σε «ποινές» ισόβιας κάθειρξης. Η θέση αυτή του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Βόλου, η οποία φαίνεται να εδράζεται στη γραμματική διατύπωση του συγκεκριμένου άρθρου, είναι εσφαλμένη σύμφωνα και με όσα σχετικώς εξετέθησαν στις αρχικές σκέψεις της παρούσης αποφάσεως, καθώς πρέπει να σημειωθεί ότι ο νομοθέτης, στο αφηρημένο επίπεδο της κατάστρωσης διάταξης νόμου, χρησιμοποιεί πάντοτε τον ενικό αριθμό, χωρίς αυτό να υποδηλώνει ότι η εφαρμογή του εξαντλείται στην άπαξ πραγμάτωση του σχετικού κανόνα.

Με αυτά που δέχθηκε επομένως το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών…, εξετάζοντας τις τυπικές προϋποθέσεις για τη χορήγηση ή μη της τακτικής άδειας στον ως άνω κρατούμενο, εσφαλμένα ερμήνευσε τις σχετικές προαναφερθείσες διατάξεις του νόμου 2776/1999. Εξάλλου, θα έπρεπε, αφότου δέχθηκε πως, κατά τη νομική του άποψη, δεν συνέτρεχε η πλήρωση της τυπικής προϋποθέσεως για χορήγηση τακτικής άδειας, να δεχθεί την προσφυγή του Εισαγγελέα και να απορρίψει τύποις την… αίτηση του ως άνω κρατουμένου, και, αφού δεν συνέτρεχε, κατά την άποψή του, η τυπική προϋπόθεση, να μην προχωρήσει στην εξέταση των ουσιαστικών προϋποθέσεων της χορήγησης τακτικής άδειας. Παρά ταύτα, το Συμβούλιο, αφού δέχθηκε ότι δεν είναι επιτρεπτή η χορήγηση άδειας στον εν λόγω κρατούμενο, διότι δεν συνέτρεχαν οι τυπικές προϋποθέσεις προς τούτο, στη συνέχεια, προχώρησε σε επάλληλη σκέψη για τη συνδρομή των ουσιαστικών προϋποθέσεων και, δεχόμενο ότι δεν συνέτρεχαν ούτε αυτές… […]

Το Συμβούλιο εν προκειμένω δέχεται, αφενός μεν ότι στην έννοια του σωφρονισμού δεν περιλαμβάνεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ιδεολογική μεταστροφή του καταδίκου, στη συνέχεια όμως, αντιφατικά δέχεται ότι ο κρατούμενος δεν είναι πρόθυμος να αλλάξει στάση ζωής και να μεταμεληθεί αλλά εμμένει στην άποψή του περί ένοπλης ανατροπής του κρατικού μονοπωλίου της βίας και άρα καθιστά εναργές ότι, ευκαιρίας δοθείσης, δεν αποκλείεται να τελέσει και νέες αξιόποινες πράξεις ιδιαίτερης απαξίας. Περαιτέρω, ενώ δέχεται… ότι ο κρατούμενος δεν έχει τιμωρηθεί πειθαρχικά κατά τη διάρκεια της κράτησής του στο Σωφρονιστικό Κατάστημα και έχει δείξει καλή διαγωγή, ότι έχει ήδη λάβει έξι τακτικές άδειες…, των οποίων σύμφωνα με τις παραδοχές του Βουλεύματος, έκανε καλή χρήση, δεν περιλαμβάνει περιστατικά κακής χρήσης κατά τη διάρκεια των αδειών αυτών, περιοριζόμενο στην παραδοχή ότι «κατά τη διάρκεια της προηγούμενης άδειάς του στις …, έκανε αμέριμνος περίπατο στο κέντρο της …. και μάλιστα επέτρεψε να ληφθούν και να δημοσιευθούν φωτογραφίες του στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και σε όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε σημεία πλησίον εκείνων όπου δολοφονήθηκαν συγκεκριμένα θύματά του, συμπεριφορά όλως προκλητική, που καταδεικνύει έμπρακτα πέραν πάσης αμφιβολίας τόσο την έλλειψη σεβασμού στη μνήμη των θυμάτων του, όσο και την από πλευράς του ακόμη και σήμερα, μετά την τέλεση των αξιόποινων πράξεων για τις οποίες καταδικάσθηκε και διαρκούσας της κράτησής του προς έκτιση της ποινής του, απαξίωση της ανθρώπινης ζωής…» και καταλήγει ότι… «εκτιμάται ότι υπάρχει κίνδυνος, κατά τη διάρκεια της άδειας, να τελέσει νέα εγκλήματα, ενώ δεν συντρέχουν λόγοι που δικαιολογούν την προσδοκία ότι δεν θα κάνει κακή χρήση αυτής (άδειας)».

Με βάση τις παραδοχές αυτές, το Συμβούλιο, αφενός εσφαλμένα ερμήνευσε τις σχετικές προαναφερθείσες διατάξεις του νόμου 2776/1999 και αφετέρου στέρησε από το προσβαλλόμενο Βούλευμά του την απαιτούμενη από το άρθρο 139 ΚΠΔ ειδική αιτιολογία.