ΑΠ 242/2017 Τμ. Γ’

Προεδρεύων Αντιπρόεδρος: Ιω. Γιαννακόπουλος
Εισηγήτρια: Ευ. Προγάκη

Χρόνος χρησικτησίας και πράξεις νομής επί ακινήτου υπό το ισχύον και υπό το προϊσχύσαν δίκαιο και επί ακινήτων που ανήκουν σε Δήμους ή Κοινότητες.

Νομικές διατάξεις: Άρθρα 1041 επ. ΑΚ, 51, 64 ΕισΝΑΚ, 1 § 1 ν.δ. 31/1968.

Επειδή σύμφωνα με το άρθρο 1033 ΑΚ για τη μεταβίβαση της κυριότητας ακινήτου απαιτείται συμφωνία μεταξύ κυρίου και εκείνου που την αποκτά, ότι μετατίθεται σ’ αυτόν η κυριότητα για κάποια νόμιμη αιτία. Η συμφωνία γίνεται με συμβολαιογραφικό έγγραφο, που υποβάλλεται σε μεταγραφή. Για τη μεταβίβαση με τον παράγωγο αυτό τρόπο της κυριότητας, αποτελεί προϋπόθεση το να ήταν κύριος εκείνος που συμφώνησε τη μεταβίβασή της.

Εξάλλου για την απόκτηση κυριότητας με τον πρωτότυπο τρόπο της τακτικής ή της έκτακτης χρησικτησίας, απαιτείται υπό την ισχύ μεν του Αστικού Κώδικα, εκτός από τα άλλα στοιχεία που αναφέρονται στα άρθρα 1041 και 1045 ΑΚ άσκηση νομής επί 10ετία ή 20ετία, προς συμπλήρωση της οποίας δικαιούται ο καθολικός ή ειδικός διάδοχος, σύμφωνα με το άρθρο 1051 ΑΚ, να προσμετρήσει στο χρόνο νομής του και το χρόνο της με τα ίδια προσόντα νομής που άσκησε ο δικαιοπάροχός του, υπό την ισχύ δε του ΒΡΔ και ειδικότερα, των διατάξεων των ν.8 παρ.1 κωδ. (7.39), 9 παρ.1 Βας.(50.14), 2 παρ. 20 Πανδ. (41.4), 6 Πανδ. (44.3), 76 παρ.1 Πανδ (18.1) και 7 παρ.3 Πανδ. (23.3), που εφαρμόζονται, σύμφωνα με το άρθρα 51 και 64 ΕισΝΑΚ, όταν η επικαλούμενη κτήση της κυριότητας του ακινήτου έλαβε χώρα πριν από την έναρξη ισχύος του ΑΚ (23.2.1946), απαιτείται άσκηση νομής επί 30ετία με καλή πίστη, δηλαδή με την ειλικρινή πεποίθηση του νομέα, ότι με την κτήση της νομής του ακινήτου δεν προσβάλλεται κατ’ ουσίαν το δικαίωμα της κυριότητας τρίτου. Εξ ετέρου, σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ.1 του ν.δ/τος 31/1968, όπως αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 62 του ν.1416/1984, ως προς τα ακίνητα των Δήμων και των Κοινοτήτων, εφαρμόζεται η νομοθεσία που ισχύει εκάστοτε για την προστασία της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου, εκτός από τα άρθρα 8 έως 20 του αναγκαστικού νόμου 1539/1938. Επομένως, εφαρμόζεται το άρθρο 2 του α.ν.1539/1938, κατά το οποίο τα ακίνητα του Δημοσίου και κατ’ επέκταση και των Δήμων και Κοινοτήτων είναι ανεπίδεκτα νομής τρίτου και γι’ αυτό τα ακίνητα αυτά εξαιρούνται και είναι ανεπίδεκτα χρησικτησίας τακτικής ή έκτακτης. Η διάταξη αυτή προϋποθέτει, ότι οι Δήμοι είναι κύριοι των εξαιρουμένων της χρησικτησίας ακινήτων πραγμάτων. Έτσι, από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι, προκειμένου περί ακινήτων κτημάτων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοικήσεως, ο χρόνος της κτητικής παραγραφής και μάλιστα της έκτακτης χρησικτησίας μπορούσε να συμπληρωθεί μέχρι τις 2 Δεκεμβρίου 1968, οπότε και άρχισε να ισχύει το ν.δ. 31/1968. Κατά συνέπεια, επί των ακινήτων αυτών είναι επιτρεπτή η έκτακτη χρησικτησία από εκείνον, που τα διεκδικεί, για την οποία απαιτείται, κατά τις διατάξεις του Βυζαντινορωμαϊκού δικαίου, ανεπίληπτη νομή επί τριάντα έτη και υπό τον Αστικό Κώδικα, σύμφωνα με το άρθρο 1045 αυτού, συνεχής νομή επί είκοσι έτη, με την προϋπόθεση ότι αυτή (έκτακτη χρησικτησία) είχε συμπληρωθεί μέχρι 2.12.1968, οπότε άρχισε να ισχύει το ν.δ. 31/1968 (ΑΠ 1824/2014, ΑΠ 1079/2012, ΑΠ 1081/2012). Άσκηση νομής αποτελούν, όταν πρόκειται για ακίνητα, οι υλικές και εμφανείς πάνω σ’ αυτά πράξεις, που προσιδιάζουν στη φύση και τον προορισμό τους, με τις οποίες φανερώνεται η βούληση του νομέα να έχει το πράγμα για δικό του, τέτοιες δε πράξεις, μεταξύ άλλων είναι η εποπτεία, η επίβλεψη, η επίσκεψη, η οριοθέτηση, η εκμίσθωση σε τρίτους, η καταμέτρηση, η περιτοίχηση, η εγγραφή στο Κτηματολόγιο και εφόσον πρόκειται για κληρονομιαίο ακίνητο, η αποδοχή της κληρονομίας και η μεταγραφή της, καθώς και η πληρωμή των οικείων φόρων. Μόνες οι πράξεις της υποβολής προς τις αρχές διαφόρων αιτήσεων για παροχή αδειών επεμβάσεως στο ακίνητο, όπως π.χ. περιτοιχίσεως ή η σύνταξη σχεδιαγραμμάτων και η υποβολή τους στις αρχές (δασική υπηρεσία, αρχαιολογική υπηρεσία, υπηρεσία καθαρισμού του αιγιαλού), εφόσον δεν συνδυάζονται με άλλες διακατοχικές πράξεις, δεν αποτελούν εμφανείς πράξεις νομής, σε περίπτωση όμως που υπάρχουν και άλλες διακατοχικές πράξεις, συνυπολογίζονται σ’ αυτές και οι παραπάνω ενέργειες (ΑΠ 307/2015, ΑΠ 1388/2014). Περαιτέρω από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1033, 1041 επ., 1094 επ. του Αστ.Κώδικα, 262 παρ.1 ΚΠολΔ, συνάγεται ότι ο κατά της διεκδικητικής αγωγής ακινήτου προβαλλόμενος από τον εναγόμενο ισχυρισμός ότι απέκτησε αυτός την κυριότητα του επιδίκου με έκτακτη χρησικτησία, αποτελεί ένσταση μεν αν η αγωγή στηρίζεται σε παράγωγο τρόπο κτήσεως της κυριότητας (διάφορος τρόπος κτήσεως) ή και σε πρωτότυπο τρόπο, εφόσον όμως τα περιστατικά που προτείνονται από τον τελευταίο, με βάση τα οποία απέκτησε είναι μεταγενέστερα εκείνων της αγωγής ή ο χρόνος της νομής που περιέχεται σ’ αυτά είναι επαρκής για τη συμπλήρωση διπλής χρησικτησίας, άρνηση δε της αγωγής αν τα περιστατικά αυτά συμπίπτουν ή είναι προγενέστερα εκείνων που περιέχονται στην αγωγή (ΑΠ 1402/2015, ΑΠ 610/2014).