ΕιρΘεσ 742Ε/2021

Ειρηνοδίκης: Μαρία Τζιάρα.
Δικηγόροι: Ευκλ. Μακρόγλου, Βασ. Αλεξόπουλος, Αθ. Παντελίδης.

Η μη παροχή της αιτούμενης πληροφόρησης πριν από τη συνέλευση ΙΚΕ, δεν είναι λόγος να καταστεί ακυρώσιμη η διαδικασία ή οι αποφάσεις μιας συνέλευσης, καθώς οι αποφάσεις της δεν λήφθησαν κατά παράβαση του νόμου ή του καταστατικού, όπως απαιτεί ο νόμος για την ακυρωσία τους.

Σύμφωνα με το άρθρο 94 § 2 ν. 4072/2012, «Κάθε εταίρος δικαιούται να λαμβάνει γνώση αυτοπροσώπως ή με αντιπρόσωπο της πορείας των εταιρικών υποθέσεων και να εξετάζει τα βιβλία και τα έγγραφα της εταιρείας. Δικαιούται επίσης με δαπάνες του να λαμβάνει αποσπάσματα του βιβλίου των εταίρων και του βιβλίου πρακτικών του άρθρου 66. Το καταστατικό μπορεί να προβλέπει ότι τα δικαιώματα του παρόντος άρθρου ασκούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα όχι μεγαλύτερα του τριμήνου. Η εταιρεία μπορεί να αρνηθεί την παροχή πληροφοριών ή την πρόσβαση στα βιβλία αν υπάρχει σοβαρή απειλή στα επιχειρηματικά συμφέροντα της εταιρείας». Το άρθρο 96 του ίδιου νόμου, που αφορά τις ΙΚΕ, ορίζει ότι: «Η ιδιωτική κεφαλαιουχική εταιρεία συντάσσει ετήσιες οικονομικές καταστάσεις που περιλαμβάνουν: (α) τον ισολογισμό, (β) το λογαριασμό αποτελεσμάτων χρήσεως, (γ) τον πίνακα διάθεσης αποτελεσμάτων και (δ) προσάρτημα που περιλαμβάνει όλες τις αναγκαίες πληροφορίες και επεξηγήσεις για την πληρέστερη κατανόηση των άλλων καταστάσεων, καθώς και την ετήσια έκθεση του διαχειριστή για την εταιρική δραστηριότητα κατά τη χρήση που έληξε.Το καταστατικό μπορεί να προβλέπει τη σύνταξη και άλλων οικονομικών καταστάσεων. Οι καταστάσεις υπογράφονται από το διαχειριστή και αποτελούν ενιαίο σύνολο». Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 74 § 1 ν. 4072/2012: «Απόφαση της συνέλευσης των εταίρων που λήφθηκε με τρόπο που δεν είναι σύμφωνος με το νόμο ή το καταστατικό ή κατά κατάχρηση της εξουσίας της πλειοψηφίας υπό τους όρους του άρθρου 281 του Αστικού Κώδικα, ακυρώνεται από το δικαστήριο. Η ακύρωση μπορεί να ζητείται από το διαχειριστή, καθώς και από κάθε εταίρο που δεν παρέστη στη συνέλευση ή αντιτάχθηκε στην απόφαση, με αίτηση που υποβάλλεται στο αρμόδιο δικαστήριο μέσα σε προθεσμία τεσσάρων (4) μηνών από την καταχώρισή της στο βιβλίο πρακτικών. Ο αιτών μπορεί να ζητήσει από το δικαστήριο το διορισμό ειδικού εκπροσώπου της εταιρείας για τη διεξαγωγή της δίκης. Η τελεσίδικη απόφαση περί ακυρότητας ισχύει έναντι πάντων. Αν η προσβαλλόμενη απόφαση της συνέλευσης καταχωρίσθηκε στο ΓΕΜΗ, καταχωρίζεται και η δικαστική απόφαση που την ακυρώνει».

Με την υπό κρίση αίτησή του ο αιτών ζητεί να απαγγελθεί η ακυρωσία των τεσσάρων αποφάσεων της συνέλευσης της καθ’ ης η αίτηση ΙΚΕ που έλαβε χώρα την 14η.10.2019, και συγκεκριμένα οι αποφάσεις για την έγκριση των οικονομικών καταστάσεων, διάθεση αποτελεσμάτων, έγκριση έκθεσης διαχείρισης και απαλλαγή διαχειριστή από κάθε ευθύνη και έγκριση αμοιβής διαχειριστή όλες για την χρήση του 2018, διότι λήφθηκαν κατά παράβαση του νόμου και συγκεκριμένα του άρθρου 94 § 2 ν. 4072/2012 χωρίς να του έχουν παρασχεθεί οι πληροφορίες που ζήτησε μέρες πριν τη συνέλευση και οι οποίες αναπτύσσονται στην κρινόμενη αίτηση, προκειμένου να ενημερωθεί,και να καταδικασθεί αυτή στη δικαστική του δαπάνη.

Η αίτηση αρμόδια και παραδεκτά φέρεται προς εκδίκαση ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου (άρθρο 861 του ΚΠολΔ) κατά την προκειμένη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας (άρθρα 741-781 ΚΠολΔ), είναι ορισμένη, δεν είναι όμως νόμιμη, καθώς η μη παροχή της αιτούμενης πληροφόρησης πριν τη συνέλευση, δεν είναι λόγος να καταστεί ακυρώσιμη η διαδικασία ή οι αποφάσεις μιας συνέλευσης, καθώς οι αποφάσεις της δεν λήφθησαν κατά παράβαση του νόμου ή του καταστατικού, ως απαιτεί ο νόμος για την ακυρωσία τους, εκτός κι αν την ώρα της συνέλευσης κατά τη συζtiτηση, αγνοούνταν οι ερωτήσεις που σχετίζονταν με τις υπό λήψη αποφάσεις, με συνέπεια να μην έχει ο εταίρος την αναγκαία πληροφόρηση προκειμένου να αποφασίσει και να ψηφίσει επί των θεμάτων της, κάτι που εδώ δεν ιστορείται. Συνεπώς η κρινόμενη αίτηση είναι απορριπτέα ως αβάσιμη στο νόμο. Η δικαστική δαπάνη των διαδίκων κρίνεται πως πρέπει να συμψηφιστεί λόγω της δυσχέρειας των νομικών κανόνων που εφαρμόστηκαν (179 ΚΠολΔ).

Σημείωση

Η παροχή της απαιτούμενης πληροφόρησης πριν από τη λήψη απόφασης στην ΙΚΕ

Το δικαίωμα παροχής πληροφοριών, το οποίο διατρέχει όλες τις μορφές των εταιριών[1], στο δίκαιο της ιδιωτικής κεφαλαιουχικής εταιρίας προβλέπεται στη διάταξη του άρθρου 94 § 2 ν. 4072/2012. Η φύση του ως προσωπικού[2] δικαιώματος του εταίρου συνίσταται στο να μπορεί αυτός να λαμβάνει γνώση, αυτοπροσώπως ή με αντιπρόσωπο, της πορείας των εταιρικών υποθέσεων και να εξετάζει τα βιβλία κι έγγραφα της εταιρίας, καθώς και του βιβλίου πρακτικών του άρθρου 66 ν. 4072/2012[3]. Αποκτώντας την αναγκαία αυτή πληροφόρηση, ο εταίρος έχει τη δυνατότητα να κρίνει μετά λόγου γνώσεως εάν θα παραμείνει στην εταιρία ή θα εξέλθει από αυτήν ή θα μεταβιβάσει τα εταιρικά του μερίδια[4], ενόψει και της πορείας των εταιρικών υποθέσεων[5]. Πρόκειται, δηλαδή, για το ευρύτερο δικαίωμα πληροφόρησης του εταίρου –αντιδιαστελλόμενο με το στενότερο δικαίωμα πληροφόρησης προ επικείμενης συνέλευσης, το οποίο κατοχυρώνεται στο άρθρο 94 § 3 ν. 4072/2012– που δίνει σε αυτόν τη δυνατότητα να αποκτήσει πληρέστερη εικόνα για την οικονομική κατάσταση της εταιρίας, σχηματίζοντας ίδια άποψη, ώστε να αποφασίσει επιπλέον εάν θα συμμετάσχει σε τυχόν αύξηση του κεφαλαίου ή εάν θα συμφωνήσει στην ανανέωση της θητείας του διαχειριστή[6], συνιστώντας μία ειδικότερη εκδήλωση της αίτησης επίδειξης εγγράφων[7]. Ισορροπώντας μεταξύ της προστασίας του δικαιώματος του εταίρου αφενός, της μη παρακώλυσης της ομαλής εταιρικής λειτουργίας[8] αφετέρου – ιδίως προκειμένου να αποσοβηθεί σοβαρή απειλή για τα επιχειρηματικά συμφέροντα της εταιρίας από την ενάσκηση του δικαιώματος πληροφόρησης[9], ο νόμος προβλέπει, κατ’ αναλογία και με την αντίστοιχη ρύθμιση που ισχύει στην εταιρία περιορισμένης ευθύνης[10], ανώτατο χρονικό όριο άσκησης του δικαιώματος το τρίμηνο, θέτοντας ρητό φραγμό στην καταστατική ελευθερία ως προς το ζήτημα αυτό[11].

Ειδικότερο προς το ανωτέρω δικαίωμα κι, άρα, στενότερο ως προς το περιεχόμενό του, είναι το δικαίωμα της διάταξης του άρθρου 94 § 3 ν. 4072/2012, βάσει της οποίας, ο εταίρος δικαιούται να ζητήσει πληροφορίες συγκεκριμένης φύσεως[12] για τις υποθέσεις της εταιρίας ενόψει οποιασδήποτε συνέλευσης των εταίρων[13]. Πρόκειται, εν προκειμένω, για πληροφορίες που άπτονται των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης[14], για την κατανόηση των οποίων ο εταίρος στερείται των ειδικών πληροφοριών που κατέχει η εταιρία, ιδίως εάν τα θέματα της ημερήσιας διάταξης παρουσιάζουν πολυπλοκότητα ή αοριστία[15]. Οι χορηγούμενες πληροφορίεςπρέπει να είναι πλήρεις και προσήκουσες[16]. Η άσκηση του δικαιώματος αυτού, για το οποίο δεν προβλέπεται προθεσμία συγκεκριμένων ημερών πριν από τη συνέλευση[17], απευθύνεται κατά του διαχειριστή της εταιρίας, ο οποίος οφείλει να παράσχει τις σχετικές πληροφορίες είτε πριν, είτε κατά τη συνέλευση, ακόμη κι αν σε αυτήν απουσιάζει ο εταίρος που τις ζήτησε[18]. Έννομη συνέπεια δεν απαγγέλλεται από το νόμο για την περίπτωση που η πλειοψηφία των εταίρων αρνηθεί την παροχή των πληροφοριών. Υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι το δικαίωμα του εταίρου δεν ασκείται καταχρηστικά,κρατεί στην επιστήμη η άποψη[19] ότι η τυχόν άρνηση της πλειοψηφίας των εταίρων καθιστά ακυρώσιμη, κατ’ άρθρο 74 § 1 ν. 4072/2012, τη ληφθείσα απόφαση. Η ακυρωσία αυτή συνίσταται στην κατάχρηση της εξουσίας της πλειοψηφίας υπό τους όρους της διάταξης του άρθρου 281 ΑΚ, εφόσον η απόφαση έχει ληφθεί με σκοπό να πλήξει τη μειοψηφία[20]. Η παραβίαση, επομένως, της διάταξης του άρθρου 94 § 3 ν. 4072/2012 φαίνεται να ανάγεται σε προϋπόθεση ακυρωσίας της ληφθείσας απόφασης της συνέλευσης των εταίρων, εάν η εξουσία της πλειοψηφίας της αποδειχθεί ότι ασκήθηκε καταχρηστικά. Η έννομη συνέπεια της ακυρωσίας και η συνακόλουθη ακύρωση της απόφασης αποτελούν επιλογή του νομοθέτη, ο οποίος, αξιολογώντας τη βαρύτητα της καταχρηστικής ενέργειας –ακριβέστερα παράλειψης– της πλειοψηφίας, αποδίδει σε αυτήν μικρότερης βαρύτητας απαξία για το κύρος της απόφασης[21]: ενώ, δηλαδή, η απόφαση της συνέλευσης των εταίρων που είναι αντίθετη στο νόμο ή το καταστατικό είναι, κατ’ άρθρο 74 § 2 ν. 4072/2012, άκυρη, η απόφαση είναι ακυρώσιμη είτε εάν έχει ληφθεί με τρόπο, ο οποίος δεν είναι σύμφωνος με οποιαδήποτε διάταξη του νόμου ή του καταστατικού[22], είτε, όπως στην προκείμενη περίπτωση, εάν έχει ληφθεί κατά κατάχρηση της εξουσίας της πλειοψηφίας των εταίρων υπό τους όρους του άρθρου 281 ΑΚ. Δημιουργείται, δηλαδή, κατ’ αυτόν τον τρόπο ένας ειδικός λόγος ακυρωσίας της απόφασης[23]. Η επίκληση, επομένως, από τον εταίρο της διάταξης του άρθρου 94 § 2 ν. 4072/2012 και του γενικότερου δικαιώματός του για πληροφόρηση –όχι στα πλαίσια επικείμενης συνέλευσης– δεν φαίνεται να ενεργοποιεί τη δυνατότητα απαγγελίας ακυρωσίας της τυχόν ληφθείσας απόφασης, αφού το γενικότερο αυτό δικαίωμα δεν συνέχεται με την απόφαση που λήφθηκε στη συνέλευση, γεγονός που θα συνέβαινε εάν παραβιαζόταν το κατ’ άρθρο 94 § 3 ν. 4072/2012 ασκηθέν δικαίωμα ενόψει συγκεκριμένης συνέλευσης. Άλλο, βέβαια, είναι το ζήτημα της εκ μέρους της πλειοψηφίας των εταίρων απόκρυψης απόφασης που έχει ληφθεί χωρίς να το γνωρίζει ο εταίρος, με συνακόλουθη απώλεια από την πλευρά του της προθεσμίας ακύρωσής της[24], περίπτωση που δεν συντρέχει στην ανωτέρω σχολιαζόμενη απόφαση.

Σωτήριος Κόκκινος

Πρωτοδίκης, Δ.Ν.

[1] Βλ. για την ομόρρυθμη εταιρία, Ψυχομάνη Σπ., Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών, 4η έκδοση 2020, σ. 118, υπό ΙV 2δ, αριθ. 408, Καραγκουνίδη Απ. σε Δίκαιο Προσωπικών Εταιριών, Ερμηνεία κατ’ άρθρο, επιμ. Μιχ.-Θ. Μαρίνου/Γ. Τριανταφυλλάκη, 2017, άρθρο 254, υπό Ι Δ β, αριθ. 45 επ. Αντίστοιχα και για την ετερόρρυθμη εταιρία βλ. ενδ. Αυγητίδη Δ., Δίκαιο Προσωπικών Εταιριών, ό.π., άρθρο 275, υπό Ι, αριθ. 1 επ., Αλεξανδρίδου Ελ., Η ετερόρρυθμη εταιρία μετά την ψήφιση του ν. 4072/2012, ΔΕΕ 2012. 725, υπό IV 2.

[2] Ατομικού, κατά τον Περάκη Ευ., Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρία, 2η έκδοση 2013, § 9, σ. 99, υπό ΙΙ 1.

[3] Βλ. για το βιβλίο αυτό, το πλαίσιο τήρησής του και τον χαρακτήρα των καταχωρίσεων σε αυτό, Καββαθά Μ., Το ενιαίο βιβλίο πρακτικών αποφάσεων των εταίρων και αποφάσεων της διαχείρισης στην ΙΚΕ – Σε αναζήτηση της ισορροπίας μεταξύ ευελιξίας και ασφάλειας των συναλλαγών, 22ο Πανελλήνιο Συνέδριο Εμπορικού Δικαίου, Το νέο εταιρικό δίκαιο της μικρομεσαίας επιχείρησης (ν. 4072/2012), 2013, σ. 374, υπό Α.

[4] Αντωνόπουλος Β. σε Αντωνόπουλο Β./Γρηγοριάδη Λ., Δίκαιο Κεφαλαιουχικών Εταιριών, 2022, τόμ. ΙΙ, § 59, σ. 322, άρθρο 94, υπό ΙΙΙ β, Αντωνόπουλος Β., Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρία, Κατ’ άρθρο ερμηνεία του ν. 4072/2012, 4η έκδοση 2016, άρθρο 94, αριθ. 5.

[5] Η κακή πορεία των εταιρικών υποθέσεων αποτελεί αντικειμενικό λόγο για την έξοδο του εταίρου από την ΙΚΕ (Δεσποτίδου Α., Έξοδος εταίρου από ΙΚΕ, 2019, § 7, σ. 196, υπό ΙΙΙ Γ, με αναλυτική περιπτωσιολογία και νομολογιακές παραπομπές ιδίως από το δίκαιο της ΕΠΕ).

[6] Βλ. υποσημ. 4.

[7] ΜΠρΑθ 1297/2021 ΤΝΠ-Νόμος.

[8] Σπυρίδωνος Αλ., Δίκαιο ΙΚΕ & ΕΠΕ, Ερμηνεία κατ’ άρθρο, 4η έκδοση 2020, σ. 895, υπό Ι Β 1.

[9] Γιοβαννόπουλος Ρ., Η υποχρέωση πίστεως στην Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρία (διαχειριστές – εταίροι), 22ο Πανελλήνιο Συνέδριο Εμπορικού Δικαίου, Το νέο δίκαιο της μικρομεσαίας επιχείρησης (ν. 4072/2012), 2013, σ. 126, υπό ΙΙ 1γ.

[10] Βλ. τη διάταξη του άρθρου 34 ν. 3190/1955.

[11] Έννομη συνέπεια μίας ρήτρας που προβλέπει άσκησης του δικαιώματος πληροφόρησης του εταίρου σε διαστήματα μεγαλύτερα του τριμήνου είναι η ακυρότητά της ως αντικείμενης σε διάταξη αναγκαστικού δικαίου (Σπυρίδωνος Αλ., ό.π., σ. 895). Παρόμοια είναι τα ισχύοντα και στην εταιρία περιορισμένης ευθύνης (Μαρίνος Μιχ.-Θεόδ. σε Το δίκαιο της εταιρίας περιορισμένης ευθύνης, επιμ. Ευ. Περάκη, 1994, άρθρο 34, υπό ΙΙΙ 5, αριθ. 15-16, Μάρκου Ι., Το δίκαιο της ΕΠΕ, 2012, άρθρο 34, υπό ΙΙ).

[12] Αντωνόπουλος Β. σε Αντωνόπουλος Β./Γρηγοριάδης Λ., ό.π., σ. 322, άρθρο 94, υπό ΙΙΙ β, Αντωνόπουλος Β., ό.π., άρθρο 94, αριθ. 5.

[13] Αντίστοιχο δικαίωμα στην ανώνυμη εταιρία είχε θεσπιστεί με τη διάταξη του άρθρου 39 § 4 ν. 2190/1920.

[14] Ρόκας Ν., Εμπορικές Εταιρίες, 9η έκδοση 2019, § 56, σ. 582, υπό Α 1, αριθ. 3.

[15] Ειδικώς για την αοριστία των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης ορθώς υποστηρίζεται (Σπυρίδωνος Αλ., ό.π., σ. 896, υπό Ι Β 2) ότι η αοριστία των θεμάτων δεν μπορεί να θεωρηθεί επαρκής πληροφόρηση του εταίρου, διότι ενέχει τον κίνδυνο να κρύβεται ο διαχειριστής πίσω από την αοριστία αυτή με σκοπό να περιορίσει την έκταση των παρεχόμενων πληροφοριών.

[16] Σπυρίδωνος Αλ., ό.π., σ. 896, υπό Ι Β 2. Στο δίκαιο της ΙΚΕ δεν απαιτείται και το αίτημα παροχής πληροφοριών να είναι συγκεκριμένο, όπως απαιτούνταν, κατ’ άρθρο 39 § 4 εδ. α΄ ν. 2190/1920, στην ανώνυμη εταιρία (Σπυρίδωνος Αλ., Τα δικαιώματα της μειοψηφίας στην ανώνυμη εταιρία, 2η έκδοση 2016, σ. 129, υπό Ε 1, αριθ. 361).

[17] Ταρνανίδου Χρ., Ρυθμίσεις εμπορικών εταιριών, 2021, σ. 518, υπό ΙΙΙ 2.2.

[18] Αντωνόπουλος Β. σε Αντωνόπουλος Β./Γρηγοριάδης Λ., ό.π., σ. 323, άρθρο 94, υπό ΙΙΙ β, Αντωνόπουλος Β., ό.π., άρθρο 94, αριθ. 6.

[19] Βλ. προηγ. υποσημ., Σπυρίδωνος Αλ., ό.π., σ. 896, υπό Ι Β 2, Περάκης Ευ., ό.π., § 9, σ. 100, υπό ΙΙ 4, αριθ. 290, Αλεξανδρίδου Ελ., Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών, 3η έκδοση 2019, § 36, σ. 640, υπό Ι 2, αριθ. 4.

[20] Σπυρίδωνος Αλ., ό.π., σ. 472, υπό ΙΙ Η 1. Αντιστοιχία με το δίκαιο της ανώνυμης εταιρίας υπάρχει μέσω του άρθρου 137 § 2 ν. 4548/2018, όπου και ρυθμίζεται το ζήτημα της μη χορήγησης πληροφοριών, με αποτέλεσμα την ακυρωσία της απόφασης με την αιτιολογία της διαδικαστικής πλημμέλειας που ανάγεται στη λήψη της απόφασης (Χριστοδούλου Δ. σε Δίκαιο Ανώνυμης Εταιρίας, επιμ. Γ. Σωτηρόπουλου, 2020, άρθρο 137, υπό 3.1, αριθ. 22 και αριθ. 23 επ. με περαιτέρω παραπομπές). Βλ. ειδικώς για τις αποφάσεις της γενικής συνέλευσης στην ανώνυμη εταιρία, Γιοβαννόπουλο Ρ., Ελαττωματικές Αποφάσεις Γενικής Συνέλευσης ΑΕ, τόμ. Ι, 2012, σ. 329 επ., υπό Ι, αριθ. 416 επ.

[21] Σημειώνεται, ωστόσο, ότι, παρότι το δικαστήριο αναγνωρίζει την ακυρότητα, το γεγονός ότι αυτή πρέπει να διαγνωστεί δικαστικά οδηγεί στην κατ’ αποτέλεσμα εξομοίωσή της με την ακυρωσία (Σωτηρόπουλος Γ., Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρία, ΕπισκΕΔ 2012. 1, ιδίως δε 7, υπό Β 4).

[22] Βλ. εγγύτερα Σπυρίδωνος Αλ., ό.π., σ. 472, υπό ΙΙ Η 1α.

[23] Πανίτσας Γ. σε Αγωγές & αιτήσεις ΙΚΕ, ΕΠΕ, προσωπικών εταιριών, 2017, επιμ. Π. Μασούρου, σ. 98, υπό ΙΙ Α, αρ. 9.

[24] Περάκης Ευ., ό.π., § 9, σ. 100, υπό ΙΙ 4, αριθ. 289.