ΜΔΠρΠατρ 17/2025

Δικαστής: Χριστίνα Κολίρη, Πρωτοδίκης Δ.Δ.
Δικηγόροι: Κατερίνα Ουζούνη, Παρασκευή Σφαέλου.

Υπόχρεοι, κατά νόμον, για την επισκευή και συντήρηση των πεζοδρομίων και των τεχνικών έργων που τα αποτελούν (κράσπεδα, ρείθρα, υπόστρωμα και επίστρωση ή επικάλυψη) είναι οι ιδιοκτήτες των παρόδιων ακινήτων. Το γεγονός αυτό δεν αναιρεί την υποχρέωση των δημοτικών οργάνων (της επίβλεψης και του ελέγχου της κατάστασης των πεζοδρομίων και της λήψης των κατάλληλων μέτρων για τη συντήρηση και επιδιόρθωση αυτών), ούτε μεταθέτει την υποχρέωση αυτή σε ιδιώτες ή σε άλλα όργανα, γιατί η υποχρέωση αυτή περιλαμβάνεται στα θέματα που ανάγονται στη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων. Αν τα αρμόδια όργανα των ΟΤΑ παραλείψουν τις ως άνω υποχρεώσεις τους και από τις παραλείψεις αυτές προκληθεί βλάβη σε τρίτα πρόσωπα, οι ΟΤΑ ευθύνονται σε αποζημίωση κατά τα άρθ. 105-106 ΕισΝΑΚ.
Απόρριψη αγωγής αποζημίωσης διότι δεν προκύπτει ότι η ενάγουσα προέβη σε εργασίες αποκατάστασης των ζημιών.

Με την υπό κρίση αγωγή, όπως παραδεκτώς, κατ’ άρθρο 75 § 3 του ΚΔΔ, το αίτημά της μετατράπηκε από καταψηφιστικό σε έντοκο αναγνωριστικό, με προφορική δήλωση της πληρεξουσίας δικηγόρου της ενάγουσας στο ακροατήριο, που καταχωρήθηκε στα πρακτικά, ζητείται, κατ’ επίκληση των άρθρων 105 και 106 του ΕισΝΑΚ και 932 του ΑΚ, να αναγνωριστεί η υποχρέωση του εναγομένου να καταβάλει στην ενάγουσα, νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής και έως την πλήρη εξόφληση, το συνολικό ποσό των 10.973 ευρώ. Η ενάγουσα ζητεί το ποσό αυτό ως αποζημίωση για την αποκατάσταση της περιουσιακής ζημίας (ποσό 5.973 ευρώ) και της ηθικής βλάβης (ποσό 5.000 ευρώ), που ισχυρίζεται ότι υπέστη, εξαιτίας παράνομων πράξεων και παραλείψεων των οργάνων του εναγομένου το Νοέμβριο του 2021, κατά την κατασκευή του πεζοδρομίου έμπροσθεν του ημιυπόγειου διαμερίσματός της, ευρισκόμενου στην Πάτρα, επί της οδού Ζ. Π., που είχαν ως συνέπεια την εισροή ομβρίων υδάτων σε αυτό.

Το εναγόμενο υποστηρίζει ότι δε νομιμοποιείται παθητικά στην παρούσα δίκη διότι το καλοκαίρι του 2021 η ΔΕΥΑΠ εκτελούσε έργα στην περιοχή και πλησίον της οικίας της ενάγουσας, τα οποία αφορούσαν στην κατασκευή αποχετευτικού αγωγού επί της οδού Ζ. Π., τη δημιουργία νέου αποχετευτικού δικτύου και την κατασκευή φρεατίων, επομένως, κατά τους ισχυρισμούς του, αρμόδια να εκτιμήσει και να αντιμετωπίσει την αιτία της τυχόν υγρασίας στο διαμέρισμα της ενάγουσας είναι η ανώνυμη εταιρεία ΔΕΥΑΠ. Ωστόσο, ο ισχυρισμός αυτός είναι ουσία αβάσιμος διότι η ενάγουσα δεν αποδίδει την επικαλούμενη ζημία της σε τυχόν πλημμέλειες κατά την κατασκευή του αποχετευτικού δικτύου αλλά σε συγκεκριμένες ενέργειες και παραλείψεις που ισχυρίζεται ότι έλαβαν χώρα κατά την κατασκευή του πεζοδρομίου έμπροσθεν της ιδιοκτησίας της, το οποίο κατασκευάστηκε από τον εναγόμενο Δήμο (μέσω αναδόχου) στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του. Επομένως, νομιμοποιείται παθητικώς στην παρούσα δίκη ο εναγόμενος Δήμος, ως προς τις παράνομες πράξεις και παραλείψεις που του αποδίδονται, απορριπτομένου του αντιθέτου ισχυρισμού του εναγομένου. Ενόψει, δε, του ότι η παρούσα αγωγή ασκείται εν γένει παραδεκτώς, πρέπει, περαιτέρω, να εξετασθεί στην ουσία της.

Στον Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 3463/2006 (Α΄ 114) ορίζεται στο άρθρο 75 ότι: «Ι. Οι δημοτικές και οι κοινοτικές αρχές διευθύνουν και ρυθμίζουν όλες τις τοπικές υποθέσεις, σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας και της εγγύτητας, με στόχο την προστασία, την ανάπτυξη και τη συνεχή βελτίωση των συμφερόντων και της ποιότητας ζωής της τοπικής κοινωνίας. Οι αρμοδιότητες των Δήμων και Κοινοτήτων αφορούν, κυρίως, τους τομείς: α) Ανάπτυξης, στον οποίο περιλαμβάνεται, ιδίως: 1. … 7. Ο σχεδιασμός, η κατασκευή, συντήρηση και διαχείριση υποδομών για τη στήριξη της τοπικής οικονομίας, όπως έργων οδοποιίας, συστημάτων άρδευσης, αντιπλημμυρικών και εγγειοβελτιωτικών έργων. … β) Περιβάλλοντος, στον οποίο περιλαμβάνεται ιδίως: 1. …4. Η καθαριότητα όλων των κοινοχρήστων χώρων της εδαφικής του περιφέρειας, … καθώς και η κατασκευή, συντήρηση και διαχείριση συστημάτων αποχέτευσης και βιολογικού καθαρισμού και η λήψη προληπτικών και κατασταλτικών μέτρων για την προστασία των κοινοχρήστων χώρων … γ) Ποιότητας Ζωής και Εύρυθμης Λειτουργίας των Πόλεων και των Οικισμών, στον οποίο περιλαμβάνεται, ιδίως: 1. Η εξασφάλιση και διαρκής βελτίωση των τεχνικών και κοινωνικών υποδομών στις πόλεις και τα χωριά όπως η κατασκευή, συντήρηση και διαχείριση συστημάτων ύδρευσης, … των κοινόχρηστων χώρων, … 13. Η μέριμνα και η λήψη μέτρων για την απρόσκοπτη πρόσβαση στους κοινόχρηστους χώρους…». Περαιτέρω, στο άρθρο 2 του Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού (ΓΟΚ, ν. 1577/1985, Α΄ 210), ορίζεται ότι: «1. … 2. Κοινόχρηστοι χώροι είναι οι κάθε είδους δρόμοι, πλατείες, άλση και γενικά οι προοριζόμενοι για κοινή χρήση ελεύθεροι χώροι, που καθορίζονται από το εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο του οικισμού ή έχουν τεθεί σε κοινή χρήση με οποιοδήποτε άλλο νόμιμο τρόπο. 3 … 4. Δρόμοι είναι οι κοινόχρηστες εκτάσεις, που εξυπηρετούν κυρίως τις ανάγκες κυκλοφορίας». Επιπλέον, στο άρθρο 2 του ν. 4067/2012 «Νέος Οικοδομικός Κανονισμός» (Α΄ 79/9.4.2012, διόρθ. σφαλμάτων ΦΕΚ Α΄ 99/27.4.2012) ορίζεται ότι: «1. ... 17. Δρόμοι ή Οδοί είναι οι κοινόχρηστες εκτάσεις που εξυπηρετούν τις ανάγκες κυκλοφορίας των οχημάτων και των πεζών. 18. … 39. Κοινόχρηστοι χώροι είναι οι κοινής χρήσης ελεύθεροι χώροι, που καθορίζονται από το εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο ή έχουν τεθεί σε κοινή χρήση με οποιονδήποτε νόμιμο τρόπο. 40….», ενώ στο άρθρο 2 του, κυρωθέντος με το άρθρο πρώτο του ν. 2696/1999 (Α΄57), «Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας» ορίζεται ότι: «2.1. Για την εφαρμογή του παρόντος Κώδικα νοούνται ως: ... Οδός: Ολόκληρη η επιφάνεια που προορίζεται για τη δημόσια κυκλοφορία ... Πεζοδρόμιο: Το υπερυψωμένο ή άλλως διαχωριζόμενο τμήμα της οδού που προορίζεται για τους πεζούς...». Εξάλλου, κατ’ εξουσιοδότηση των διατάξεων του άρθρου 26 του προϊσχύοντος Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού (ΓΟΚ, ν. 1577/1985, Α΄ 210), είχε εκδοθεί η υπ’ αριθ. 3046/304/30.1.1989 απόφαση του Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (Δ΄ 59), με την οποία εγκρίθηκε ο Κτιριοδομικός Κανονισμός. Στο άρθρο 24 του Κανονισμού αυτού, το οποίο αποδίδεται στο άρθρο 367 του Κώδικα Βασικής Πολεοδομικής Νομοθεσίας (ΚΒΠΝ) που κυρώθηκε με το από 14.7.1999 προεδρικό διάταγμα (Δ΄ 580/27.7.1999), προβλέπονται τα εξής: «Πεζοδρόμια: 1. Τα πεζοδρόμια των κοινόχρηστων χώρων κατασκευάζονται, ανακατασκευάζονται, επισκευάζονται και συντηρούνται με σκοπό να διασφαλίζεται η συνεχής, ασφαλής και χωρίς εμπόδια κυκλοφορία των πεζών σε όλη την επιφάνειά τους και η χρήση τους από άτομα με ειδικές ανάγκες, εφόσον επιτρέπεται από τη μορφολογία του εδάφους. 2. Υπόχρεοι: 2. α. Υπόχρεοι για την κατασκευή, επισκευή και τη συντήρηση των πεζοδρομίων και των τεχνικών έργων, που τα αποτελούν (κράσπεδα, ρείθρα, υπόστρωμα και επίστρωση ή επικάλυψη) είναι οι ιδιοκτήτες των παρόδιων ακινήτων μπροστά στα οποία βρίσκονται. β. … δ. Η κατασκευή, ανακατασκευή ή επισκευή των πεζοδρομίων, μπορεί να γίνεται από τον οικείο ΟΤΑ σε βάρος και για λογαριασμό είτε των ιδιοκτητών των παρόδιων ακινήτων είτε φορέων εκτέλεσης έργων εφόσον αυτά δεν έχουν κατασκευασθεί ή επισκευασθεί ακόμα ή δεν έχουν τηρηθεί οι προδιαγραφές που ισχύουν για την επισκευή τους. 3. Τρόπος κατασκευής: α. Προδιαγραφές: Σε κάθε περίπτωση στις προδιαγραφές των πεζοδρομίων καθορίζονται οι διαστάσεις, το είδος κατασκευής και το είδος των υλικών των κρασπέδων, των ρείθρων, του υποστρώματος και της επίστρωσης ή της επικάλυψής τους. ... 3. α.α. Τα πεζοδρόμια κατασκευάζονται σύμφωνα με προδιαγραφές που καθορίζονται με απόφαση του οικείου Δημοτικού ή Κοινοτικού Συμβουλίου. ... β.β. … γ.γ. Σε οικισμούς, στους οποίους δεν έχουν καθορισθεί οι πιο πάνω προδιαγραφές, τα πεζοδρόμια κατασκευάζονται σύμφωνα με τις οδηγίες του οικείου Δήμου ή Κοινότητας που περιλαμβάνονται στην άδεια της § 4.α. του παρόντος άρθρου. β. Σε κάθε περίπτωση οι επιφάνειες των πεζοδρομίων έχουν αντιολισθηρή διαμόρφωση και είναι προσπελάσιμες από τις αναπηρικές πολυθρόνες, ... 4. Διαδικασίες- Αναλογισμός Δαπανών: α. Για την κατασκευή ή ανακατασκευή καθώς και για την εκσκαφή των πεζοδρομίων απαιτείται άδεια του οικείου Δήμου ή της Κοινότητας, στην οποία αναφέρονται οι αντίστοιχες προδιαγραφές ή αν δεν υπάρχουν οι σχετικές οδηγίες. β. Οι δαπάνες κατασκευής, ανακατασκευής, επισκευής ή συντήρησης των πεζοδρομίων που γίνονται από τον οικείο ΟΤΑ ή το Δημόσιο εισπράττονται από τους παρόδιους ιδιοκτήτες ή τους φορείς εκτέλεσης εργασιών, που είναι υπόχρεοι ανάλογα με την περίπτωση σύμφωνα με τις διατάξεις που ισχύουν κάθε φορά για την είσπραξη των Δημοσίων Εσόδων. γ. …».

Με τις προπαρατεθείσες διατάξεις, αφενός, θεσπίζεται αποκλειστική αρμοδιότητα των Δήμων για τη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων, αφετέρου, ορίζεται ότι υπόχρεοι για την επισκευή και συντήρηση των πεζοδρομίων και των τεχνικών έργων που τα αποτελούν (κράσπεδα, ρείθρα, υπόστρωμα και επίστρωση ή επικάλυψη) είναι οι ιδιοκτήτες των παρόδιων ακινήτων, μπροστά στα οποία βρίσκονται. Περαιτέρω, όμως, ορίζεται ότι η επισκευή των πεζοδρομίων, γίνεται από τον οικείο ΟΤΑ σε βάρος και για λογαριασμό είτε των ιδιοκτητών των παρόδιων ακινήτων είτε φορέων εκτέλεσης έργων, εφόσον αυτά δεν έχουν κατασκευαστεί ή επισκευαστεί. Την υποχρέωση αυτή έχουν οι Δήμοι, κατ’ εφαρμογή των αρχών της χρηστής διοίκησης και υποχρεούνται, στο πλαίσιο των καθηκόντων τους, να επιβλέπουν και να ελέγχουν την καταλληλότητα των πεζοδρομίων και να λαμβάνουν τα απαιτούμενα μέτρα για τη συντήρηση και επιδιόρθωση αυτών, προκειμένου να διεξάγεται ομαλά η κυκλοφορία επί του πεζοδρομίου, αλλά και να προστατεύεται η σωματική ακεραιότητα των χρησιμοποιούντων αυτό (αναπήρων, παιδιών, ηλικιωμένων κ.λπ.). Εξάλλου, το γεγονός ότι υπόχρεοι για την επισκευή και συντήρηση των πεζοδρομίων είναι οι παρόδιοι ιδιοκτήτες δεν αναιρεί την παραπάνω υποχρέωση των δημοτικών οργάνων (της επίβλεψης και του ελέγχου της κατάστασης των πεζοδρομίων και της λήψης των κατάλληλων μέτρων για τη συντήρηση και επιδιόρθωση αυτών), ούτε μεταθέτει την υποχρέωση αυτή σε ιδιώτες ή σε άλλα όργανα, γιατί η υποχρέωση αυτή περιλαμβάνεται στα θέματα που ανάγονται στη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων και αφορά στην ομαλή κυκλοφορία των πεζών σε κοινόχρηστους χώρους και την προστασία της σωματικής ακεραιότητας των πολιτών που κάνουν χρήση των πεζοδρομίων, ενώ οι σχετικές διατάξεις προβλέπουν τη δυνατότητα επισκευής των πεζοδρομίων από τα δημοτικά όργανα και τον καταλογισμό της σχετικής δαπάνης σε βάρος των υπόχρεων παρόδιων ιδιοκτητών. Συνεπώς, εάν τα αρμόδια όργανα των ΟΤΑ παραλείψουν τις ως άνω υποχρεώσεις τους και από τις παραλείψεις αυτές προκληθεί βλάβη σε διερχόμενα πρόσωπα, οι ΟΤΑ ευθύνονται σε αποζημίωση κατά τα άρθρα 105-106 του ΕισΝΑΚ (πρβλ. ΣτΕ 2920/2019, 3792/2007, ΔΕφΑθ 124/2019, 4364/2018, 565/2016, 658/2010, 2287/2009, 3795/2006, 2254/2005, 222/2002)…

Με τα δεδομένα αυτά, το Δικαστήριο, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη ότι: α) η ενάγουσα, μετά από μεγάλη βροχόπτωση που έλαβε χώρα το Νοέμβριο του 2021, ζήτησε από τον εναγόμενο Δήμο να προβεί σε αυτοψία προκειμένου να διαπιστωθεί αν η υγρασία που εμφανίστηκε στο ημιυπόγειο διαμέρισμά της οφείλεται σε πλημμέλειες κατά την κατασκευή του πεζοδρομίου έμπροσθεν της οικίας της, καθώς και σε αποκατάσταση τυχόν κακοτεχνιών προκειμένου να μην εμφανιστεί ξανά το ίδιο πρόβλημα στο διαμέρισμά της, β) το εναγόμενο ΝΠΔΔ, διά του αρμοδίου υπαλλήλου του Κ.Μ., προέβη σε αυτοψία στο διαμέρισμα της ενάγουσας κατά την οποία διαπίστωσε ότι πράγματι υπήρχαν φθορές που είχαν προκληθεί από υγρασία στον τοίχο της κουζίνας που κείται επί της οδού Ζ. Π., όπως και στα ντουλάπια της κουζίνας, για τον λόγο, δε, αυτό, έδωσε εντολή προς την ανάδοχο εταιρεία του έργου να προβεί σε ανακατασκευή του πεζοδρομίου επί της οδού Ζ. Π., προκειμένου να αποκλειστεί το ενδεχόμενο η εισροή των ομβρίων υδάτων στο διαμέρισμα της ενάγουσας να οφείλεται σε πλημμελή κατασκευή του εν λόγω πεζοδρομίου, δ) από την από 28.1.2022 τεχνική έκθεση της πολιτικής μηχανικού Γ.Π., η οποία λαμβάνεται υπόψη ως απλή γνωμοδότηση του άρθρου 168 του ΚΔΔ και συνεπικουρείται από τις ενσωματωμένες στην έκθεση αυτή φωτογραφίες, προκύπτει ότι στο πλαίσιο της νέας πεζοδρόμησης της οδού Ζ. Π. έλαβαν χώρα κάποιες κακοτεχνίες, συγκεκριμένα, στη σύνδεση μεταξύ πεζοδρομίου και εξωτερικού τοίχου του διαμερίσματος δεν είχε εφαρμοστεί αρκετή ποσότητα συνδετικού υλικού (τσιμέντο), ούτε είχε δημιουργηθεί σωστή κλίση του πεζοδρομίου, τα λούκια παραδόθηκαν γεμάτα μπάζα και δεν κατασκευάστηκε επαρκής αριθμός φρεατίων, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται τα όμβρια ύδατα έξω από το διαμέρισμα της ενάγουσας και να εισέρχονται σε αυτό από τον εξωτερικό τοίχο, προκαλώντας τα ως άνω διαπιστωθέντα προβλήματα υγρασίας στο διαμέρισμά της και ε) από τις μαρτυρικές καταθέσεις των Ι.Τ., διαμένουσα στην ίδια πολυκατοικία με την ενάγουσα, και Αν.Κ., οικογενειακή φίλη αυτής, προκύπτει ότι η ενάγουσα δεν αντιμετώπιζε αντίστοιχα προβλήματα στο παρελθόν, το Δικαστήριο κρίνει ότι κατά τη διάρκεια εκτέλεσης των προαναφερθεισών εργασιών για τη «διαμόρφωση κοινόχρηστων χώρων στην περιοχή Κανδριάνικα του Δήμου Πατρέων», έλαβαν χώρα κάποιες πλημμέλειες εκ μέρους του αναδόχου του έργου, όπως αυτές περιγράφονται στην από 28.1.2022 τεχνική έκθεση και αναγνωρίστηκαν από το εναγόμενο, δεδομένου ότι έχει ήδη προβεί σε εργασίες αποκατάστασης αυτών. Οι ως άνω ενέργειες και παραλείψεις είχαν ως αποτέλεσμα, μετά τη βροχόπτωση που σημειώθηκε στις 30 Νοεμβρίου του 2021, τα νερά της βροχής να εισχωρήσουν εντός του ημιυπόγειου διαμερίσματος ιδιοκτησίας της ενάγουσας και να προκαλέσουν σημαντικές φθορές, στον τοίχο και στα ντουλάπια της κουζίνας, από την προξενηθείσα υγρασία. Επομένως, ο εναγόμενος Δήμος υπέχει αντικειμενική ευθύνη έναντι της ενάγουσας, ως προστηθείς του έργου, η τυχόν, δε, συντρέχουσα ευθύνη του αναδόχου του έργου, δεν αποκλείει την αστική ευθύνη του εναγομένου, όπως έγινε δεκτό στην πέμπτη σκέψη της παρούσας, απορριπτομένου του σχετικού ισχυρισμού του τελευταίου. Περαιτέρω, οι προκληθείσες αυτές ζημίες συνδέονται αιτιωδώς με την παραπάνω παράλειψη των οργάνων του εναγομένου, ο δε περί του αντιθέτου ισχυρισμός του τελευταίου πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος. Ως εκ τούτου, συντρέχει παρανομία, σύμφωνα με τα άρθρα 105-106 του ΕισΝΑΚ, εκ μέρους των οργάνων του εναγομένου ΝΠΔΔ, συνιστάμενη στην παράλειψή τους να λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα, ώστε να αποφευχθεί η πρόκληση υγρασίας στο διαμέρισμα της ενάγουσας. Συνεπώς, το εναγόμενο ΝΠΔΔ είναι, κατ’ αρχάς, υπόχρεο προς αποκατάσταση της ως άνω ζημίας.

Αναφορικά με την περιουσιακή ζημία της ενάγουσας, το Δικαστήριο, λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν προκύπτει ότι η ενάγουσα προέβη σε εργασίες αποκατάστασης των προαναφερθεισών ζημιών, δοθέντος ότι η τελευταία δεν προσκομίζει σχετικές αποδείξεις παροχής υπηρεσιών ή άλλα σχετικά φορολογικά στοιχεία προς τούτο, κρίνει ότι δεν αποδεικνύεται ότι η ενάγουσα υπέστη θετική ζημία συγκεκριμένου ύψους από τις φθορές που προκλήθηκαν στο διαμέρισμά της από την εμφανισθείσα μετά τη νεροποντή της 30ης.11.2021 υγρασία. Εξάλλου, η από 2.12.2022 τεχνική έκθεση της πολιτικού μηχανικού Γ.Π. και η από 2.2.2023 έγγραφη προσφορά του εργολάβου Γ.Κ., οι οποίες, σε κάθε περίπτωση, δε συνεπικουρούνται από άλλα έγγραφα στοιχεία, δεν είναι πρόσφορα στοιχεία για την απόδειξη του ύψους της εν λόγω ζημίας.

Περαιτέρω, ως προς την αξιούμενη χρηματική ικανοποίηση λόγω της ηθικής βλάβης της ενάγουσας, το Δικαστήριο λαμβάνει υπόψη ότι μετά τη νεροποντή της 30ης.11.2021 εμφανίστηκε υγρασία στο διαμέρισμα της ενάγουσας, προξενώντας σημαντικές φθορές στους τοίχους και στα ντουλάπια της κουζίνας, το γεγονός, δε, αυτό, το οποίο οφείλεται, ως ελέχθη, στην παράνομη συμπεριφορά των οργάνων του εναγόμενου Δήμου κατά την εκτέλεση του επίδικου δημοτικού έργου, επέφερε στενοχώρια και αναστάτωση σε αυτήν. Κατόπιν τούτων, κρίνει ότι η ενάγουσα δικαιούνται, κατ’ άρθρο 932 ΑΚ, χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, η οποία πρέπει να προσδιοριστεί στο εύλογο ποσό των 600 ευρώ, κατά μερική παραδοχή του σχετικού λόγου της αγωγής. Ωστόσο, το αίτημα περί κηρύξεως της αποφάσεως προσωρινώς εκτελεστής πρέπει να απορριφθεί, καθόσον δεν νοείται κατ’ άρθρο 80 § 3 και 199 § 1 του ΚΔΔ προσωρινή εκτέλεση επί αναγνωριστικής αγωγής.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Ζημία από παράνομες πράξεις και παραλείψεις κατά την κατασκευή πεζοδρομίου

Α. 1. Σύμφωνα και με το άρθρο 23 του νέου Κτιριοδομικού Κανονισμού (Απόφαση Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργεια ΥΠΕΝ/ΔΑΟΚΑ/66006/2360 «Έγκριση Κτιριοδομικού Κανονισμού» - ΦΕΚ 3985 Β/22.6.2023), τα πεζοδρόμια των κοινόχρηστων χώρων κατασκευάζονται, ανακατασκευάζονται, επισκευάζονται και συντηρούνται με σκοπό να διασφαλίζεται η συνεχής, αυτόνομη, ασφαλής και χωρίς εμπόδια κυκλοφορία των πεζών σε όλη την επιφάνειά τους και η χρήση τους από άτομα με αναπηρία και εμποδιζόμενα άτομα, εφόσον επιτρέπεται από τη μορφολογία του εδάφους.

2.1. Υπόχρεοι για την κατασκευή και συντήρηση των πεζοδρομίων και των τεχνικών έργων που τα αποτελούν (κράσπεδα, ρείθρα, υπόστρωμα και επίστρωση ή επικάλυψη) είναι οι ιδιοκτήτες των παρόδιων ακινήτων μπροστά στα οποία βρίσκονται.

2.2. Σε περίπτωση καταστροφής, αχρήστευσης και εκσκαφής από το Δημόσιο ή τον οικείο Οργανισμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) των πεζοδρομίων που υπάρχουν πριν από είκοσι (20) τουλάχιστον χρόνια, στο πλαίσιο γενικής ανακατασκευής ή αναδιαρρύθμισης των οδών και πλατειών ώστε να ικανοποιούν καλύτερα τις ανάγκες του οικισμού, η δαπάνη αποκατάστασης, επισκευής ή ανακατασκευής των πεζοδρομίων βαρύνει τους παρόδιους ιδιοκτήτες.

2.3. Σε κάθε άλλη περίπτωση καταστροφής ή αχρήστευσης ή εκσκαφής των πεζοδρομίων από την εκτέλεση εργασιών, υπόχρεος για την αποκατάσταση, επισκευή ή ανακατασκευή του είναι ο φορέας εκτέλεσης των εργασιών αυτών, εκτός αν εκτελούνται αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση αυτού τούτου του παρόδιου ακινήτου, οπότε υπόχρεος είναι αποκλειστικά ο ιδιοκτήτης του.

2.4. Η κατασκευή, ανακατασκευή ή επισκευή των πεζοδρομίων, μπορεί να γίνεται από τον οικείο ΟΤΑ σε βάρος και για λογαριασμό είτε των ιδιοκτητών των παρόδιων ακινήτων είτε φορέων εκτέλεσης έργων εφόσον αυτά δεν έχουν κατασκευασθεί ή επισκευασθεί ακόμα, ή δεν έχουν τηρηθεί οι προδιαγραφές που ισχύουν για την κατασκευή ή επισκευή τους.

3.1. Σε κάθε περίπτωση, στις προδιαγραφές των πεζοδρομίων καθορίζονται οι διαστάσεις, το είδος κατασκευής και το είδος των υλικών των κρασπέδων, των ρείθρων, του υποστρώματος και της επίστρωσης ή της επικάλυψής τους. Επίσης καθορίζονται το είδος της φυτείας, οι διαστάσεις και τα άλλα στοιχεία των τμημάτων των πεζοδρομίων που διατίθενται για φύτευσή τους. Οι προδιαγραφές συντάσσονται με τις διατάξεις της υπό στοιχεία ΥΠΕΝ/ΔΜΕΑΑΠ/124964/1561/7.12.2022 υπουργικής απόφασης (Β΄ 6213).

3.2.1. Τα πεζοδρόμια κατασκευάζονται σύμφωνα με προδιαγραφές που καθορίζονται με απόφαση του οικείου Δημοτικού ή Κοινοτικού Συμβουλίου. Σε οικισμούς που έχουν χαρακτηρισθεί παραδοσιακοί η πιο πάνω απόφαση εκδίδεται με σύμφωνη γνώμη του αρμόδιου Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής (ΣΑ).

3.2.2. Σε οικισμούς με πληθυσμό πάνω από 20.000 κατοίκους και εφόσον τα πεζοδρόμια αποτελούν σημαντικό στοιχείο διαμόρφωσης των πολεοδομικών ή κυκλοφοριακών συνθηκών οδού, πλατείας ή περιοχής, οι προδιαγραφές κατασκευής στο σύνολο ή σε μέρος τους καθορίζονται με απόφαση του αρμόδιου Νομάρχη που εκδίδεται με τήρηση της διαδικασίας τους άρθρο 3 ν.δ. 17.7.2023.

3.2.3. Σε οικισμούς στους οποίους δεν έχουν καθορισθεί οι πιο πάνω προδιαγραφές τα πεζοδρόμια κατασκευάζονται σύμφωνα με τις οδηγίες του οικείου Δήμου ή Κοινότητας.

4. Οι δαπάνες κατασκευής, ανακατασκευής, επισκευής ή συντήρησης των πεζοδρομίων που γίνονται από τον οικείο ΟΤΑ ή το Δημόσιο, εισπράττονται από τους παρόδιους ιδιοκτήτες ή τους φορείς εκτέλεσης εργασιών, που είναι υπόχρεοι ανάλογα με την περίπτωση σύμφωνα με τις διατάξεις που ισχύουν κάθε φορά για την είσπραξη των Δημοσίων Εσόδων.

Β. 1. Ερμηνεύοντας, η σχολιαζόμενη απόφαση, τη διάταξη του όμοιου άρθρου 24 του προηγούμενου Κτιριοδομικού Κανονισμού, δέχθηκε ορθώς ότι η επισκευή των πεζοδρομίων, γίνεται από τον οικείο ΟΤΑ σε βάρος και για λογαριασμό είτε των ιδιοκτητών των παρόδιων ακινήτων είτε φορέων εκτέλεσης έργων, εφόσον αυτά δεν έχουν κατασκευαστεί ή επισκευαστεί. Την υποχρέωση αυτή έχουν οι Δήμοι, κατ’ εφαρμογή των αρχών της χρηστής διοίκησης και υποχρεούνται, στο πλαίσιο των καθηκόντων τους, να επιβλέπουν και να ελέγχουν την καταλληλότητα των πεζοδρομίων και να λαμβάνουν τα απαιτούμενα μέτρα για τη συντήρηση και επιδιόρθωση αυτών, προκειμένου να διεξάγεται ομαλά η κυκλοφορία επί του πεζοδρομίου, αλλά και να προστατεύεται η σωματική ακεραιότητα των χρησιμοποιούντων αυτό (αναπήρων, παιδιών, ηλικιωμένων κ.λπ.). Από τις σχετικές διατάξεις συνάγεται σαφώς ότι βασικός υπόχρεος σε επισκευή του πεζοδρομίου είναι ο ιδιοκτήτης του παρόδιου ακινήτου ενώ η κατασκευή, ανακατασκευή ή επισκευή των πεζοδρομίων, μπορεί να γίνεται και από τον οικείο ΟΤΑ σε βάρος και για λογαριασμό των ιδιοκτητών των παρόδιων ακινήτων.

2. Στην παραπάνω διάταξη ορίζεται περαιτέρω ότι σε περίπτωση καταστροφής, αχρήστευσης και εκσκαφής από το Δημόσιο ή τον οικείο ΟΤΑ των πεζοδρομίων που υπάρχουν πριν από είκοσι (20) τουλάχιστον χρόνια, στο πλαίσιο γενικής ανακατασκευής ή αναδιαρρύθμισης των οδών και πλατειών ώστε να ικανοποιούν καλύτερα τις ανάγκες του οικισμού, η δαπάνη αποκατάστασης, επισκευής ή ανακατασκευής των πεζοδρομίων βαρύνει τους παρόδιους ιδιοκτήτες. Από τη διάταξη αυτή συνάγεται ότι, αν δεν έχουν παρέλθει είκοσι (20) έτη από την κατασκευή του πεζοδρομίου, σε περίπτωση καταστροφής, αχρήστευσης και εκσκαφής από το Δημόσιο ή τον οικείο ΟΤΑ, υπόχρεος δεν είναι ο ιδιοκτήτης του παρόδιου ακινήτου αλλά, προφανώς, εκείνος ο οποίος προέβη στην καταστροφή, αχρήστευση ή εκσκαφή.

3. Σε περίπτωση που από τη μη συντήρηση του πεζοδρομίου επέλθει βλάβη σε τρίτον, υπόχρεοι σε αποκατάσταση είναι τόσον ο ιδιοκτήτης του παρόδιου ακινήτου, οπότε η σχετική διαφορά υπάγεται στη δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων, όσο και ο οικείος ΟΤΑ, οπότε η σχετική διαφορά υπάγεται στη δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων. Η ευθύνη σε αυτή την περίπτωση είναι εις ολόκληρον, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 926 του ΑΚ κατά την οποία: «Αν από κοινή πράξη περισσοτέρων προήλθε ζημία ή αν για την ίδια ζημία ευθύνονται παράλληλα περισσότεροι, ενέχονται όλοι εις ολόκληρον. Το ίδιο ισχύει και αν έχουν ενεργήσει περισσότεροι συγχρόνως ή διαδοχικά και δεν μπορεί να εξακριβωθεί τίνος η πράξη επέφερε τη ζημία». Εννοείται ότι ο ιδιοκτήτης του παρόδιου ακινήτου δεν ευθύνεται, αν η ζημία προήλθε από πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων ή των προστηθέντων του οικείου ΟΤΑ.

Γ. 1. Όπως γίνεται δεκτό, από τον νόμο δεν προκύπτει υποχρέωση του παθόντος να αποκαταστήσει τη ζημία την οποία υπέστη με την αποζημίωση που ζητεί ή που θα λάβει. Ειδικότερα, σε περίπτωση καταστροφής ξένου πράγματος στην περιουσία του παθόντος δεν ανήκει πλέον το πράγμα που καταστράφηκε (και δεν υπάρχει ως αυτοτελές και αυθύπαρκτο αντικείμενο), αλλά ανήκει από τον χρόνο της καταστροφής (μόνον) η απαίτηση αποζημίωσης, δηλαδή η απαίτηση καταβολής του αναγκαίου ποσού για την ανακατασκευή ή την αντικατάστασή του. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από το αν πραγματοποιήθηκε ή πρόκειται να πραγματοποιηθεί η ανακατασκευή ή η αντικατάσταση του πράγματος, αφού η ζημία έχει ήδη συντελεστεί κατά τον χρόνο της βλάβης ή της καταστροφής του και ο νόμος δεν απαιτεί προγενέστερη αποκατάσταση της ζημίας από τον παθόντα, για να γεννηθεί η αξίωση αποζημίωσης, ούτε επιβάλλει στον δικαιούχο της αποζημίωσης να διαθέσει το σχετικό ποσό για την αποκατάσταση της βλάβης του πράγματος ή για την αναπλήρωση της απώλειας αυτού (ΕφΠειρ 664/2002 ΕλλΔνη 2003. 203).

2. Έτσι, εφόσον για την αξίωση αποζημίωσης δεν είναι απαραίτητη η αποκατάσταση της ζημίας από τον ζημιωθέντα, ο κύριος μπορεί να μην επισκευάσει το περιουσιακό του στοιχείο που υπέστη βλάβη (Αθ. Κρητικός: Αποζημίωση από τροχαία ατυχήματα, έκδ. 1998, αριθ. 34, 779-780).

3. Στην περίπτωση της σχολιαζόμενης απόφασης, αυτή δέχθηκε στην ουσία ότι ναι μεν η ενάγουσα υπέστη ζημία από την παρανομία των οργάνων του ΟΤΑ, όμως έκρινε ότι δεν προκύπτει ότι η ενάγουσα προέβη σε εργασίες αποκατάστασης των προαναφερθεισών ζημιών, δοθέντος ότι η τελευταία δεν προσκομίζει σχετικές αποδείξεις παροχής υπηρεσιών ή άλλα σχετικά φορολογικά στοιχεία προς τούτο, και έτσι έκρινε ότι δεν αποδεικνύεται ότι η ενάγουσα υπέστη θετική ζημία συγκεκριμένου ύψους. Όμως, εν προκειμένω, δεν νοείται ύπαρξη ζημίας χωρίς υποχρέωση αποζημίωσης για τον λόγο ότι δεν αποδείχθηκε το ύψος της ζημίας. Εφόσον το δικαστήριο διαπίστωσε την ύπαρξη ζημίας, όφειλε να διατάξει αποδείξεις για το ύψος της κι όχι να απορρίψει την αγωγή ως αναπόδεικτη. Περαιτέρω, η σχολιαζόμενη απόφαση δέχθηκε ότι δεν αποτελούν πρόσφορα στοιχεία για την απόδειξη του ύψους της ζημίας, η τεχνική έκθεση της πολιτικού μηχανικού και η έγγραφη προσφορά του εργολάβου, διότι δεν συνεπικουρούνται από άλλα έγγραφα στοιχεία. Και εξ αυτού του λόγου όφειλε το δικαστήριο, κατ’ άρθρο 151 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας, να διατάξει συμπληρωματική απόδειξη, εφόσον δεν επείθετο, καθόσον υπήρχαν στοιχεία από τα οποία πιθανολογείτο το ύψος της ζημίας. Στο σημείο αυτό, η σχολιαζόμενη απόφαση, δεχόμενη ότι δεν αποτελούν πρόσφορα στοιχεία για την απόδειξη του ύψους της ζημίας, η τεχνική έκθεση της πολιτικού μηχανικού και η έγγραφη προσφορά του εργολάβου, διότι δεν συνεπικουρούνται από άλλα έγγραφα στοιχεία, είναι και αναιτιολόγητη, αφού δεν προκύπτει από αυτήν η ύπαρξη σχετικών κλονιστικών ισχυρισμών του εναγομένου ούτε αναφέρει κάποια αντίθετα αποδεικτικά στοιχεία τα οποία να κλονίζουν την πεποίθηση του δικαστηρίου για το ύψος της ζημίας.

Ι. Ν. Κατράς