7 Οκτ 2025
Με αποφάσεις του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών, τα ασκηθέντα από την αιτούσα ένδικα βοηθήματα παραπέμφθηκαν στο ΣτΕ, ενώπιον του οποίου εισήχθησαν προς συζήτηση. Από τις διατάξεις του Ν. 4412/2016 προκύπτει ότι το, θεσπιζόμενο με αυτόν, σύστημα παροχής έννομης προστασίας καταλαμβάνει τις διαφορές, οι οποίες εγείρονται από τους ενδιαφερόμενους οικονομικούς φορείς κατά τη διαδικασία ανάθεσης συμβάσεων έργων, προμηθειών ή υπηρεσιών, οι οποίες συνάπτονται από αναθέτοντες φορείς κατά την έννοια του νόμου και της οδηγίας 2014/25/ΕΕ και προορίζονται για την εκτέλεση μιας εκ των δραστηριοτήτων που αναφέρονται στα άρθρα 228 έως 234 του νόμου, περιλαμβανομένης και της δραστηριότητας της παροχής ή λειτουργίας σταθερού δικτύου με στόχο την παροχή στο κοινό υπηρεσιών στον τομέα της μεταφοράς φυσικού αερίου. Νοείται δε ως αναθέτων φορέας ο ασκών την κατά τα ανωτέρω δραστηριότητα εφόσον είναι αναθέτουσα αρχή των άρθρων 223 του νόμου και 3 της οδηγίας ή δημόσια επιχείρηση κατά την έννοια των άρθρων 4 § 2 της οδηγίας και 224 § 2 του νόμου, ή λειτουργεί επί τη βάσει ειδικών ή αποκλειστικών δικαιωμάτων, τα οποία εκχωρεί αρμόδια ελληνική αρχή μέσω οιασδήποτε νομοθετικής, κανονιστικής ή διοικητικής διάταξης. Αντιθέτως, δεν θεωρείται αναθέτων φορέας ο ασκών την ανωτέρω δραστηριότητα, στην περίπτωση που τα εν λόγω ειδικά ή αποκλειστικά δικαιώματα έχουν εκχωρηθεί σε αυτόν μέσω διαδικασίας, στην οποία έχει διασφαλισθεί επαρκής δημοσιότητα, και η εκχώρηση των δικαιωμάτων αυτών βασίσθηκε σε αντικειμενικά κριτήρια. Επομένως, η εκχώρηση ειδικών ή αποκλειστικών δικαιωμάτων μέσω διαδικασίας ανοικτής στον γνήσιο ανταγωνισμό, αποκλείει την ανάθεση συμβάσεων από τον παραχωρησιούχο οικονομικό φορέα με κριτήρια που δεν έχουν αμιγώς επιχειρηματικό και οικονομικό χαρακτήρα, και, συνεπώς, οι συμβάσεις αυτές δεν αποτελούν δημόσιες συμβάσεις επί των οποίων εφαρμόζονται οι κανόνες του παράγωγου ενωσιακού δικαίου και οι διατάξεις του Ν. 4412/2016. Σύμφωνα με τις επίμαχες αποφάσεις της ΕΑΔΗΣΥ: α) ο ΔΕΣΦΑ δεν συνιστά αναθέτουσα αρχή, διότι δεν πρόκειται προφανώς για το κράτος ή αρχή τοπικής αυτοδιοίκησης ούτε και για οργανισμό δημοσίου δικαίου εφόσον η δραστηριοποίησή της δεν έχει τυχόν απλώς κοινωφελή χαρακτήρα, αλλά η εκ μέρους της επιτέλεση των καθηκόντων της και η άσκηση της δραστηριότητας επί του ΕΣΦΑ είναι επιχειρηματικής, εμπορικής και βιομηχανικής φύσεως και δεν χρηματοδοτείται η εταιρεία, κατά το μεγαλύτερο μέρος της, από τις κρατικές αρχές, τις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης ή οργανισμούς δημοσίου δικαίου ούτε υπόκειται η διαχείρισή της σε έλεγχο από τέτοιους φορείς ούτε έχει διοικητικό, διευθυντικό ή εποπτικό συμβούλιο του οποίου το ήμισυ των μελών διορίζεται από τις κρατικές αρχές, τις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης ή οργανισμούς δημοσίου δικαίου, β) ο ΔΕΣΦΑ δεν αποτελεί δημόσια επιχείρηση, δεδομένου ότι από τον χρόνο εκκίνησης της διαδικασίας ανάθεσης της επίδικης σύμβασης και εφεξής συνιστά ανώνυμη εμπορική εταιρεία το μετοχικό κεφάλαιο της οποίας ανήκει κατά πλειοψηφία σε ιδιώτες, γ) τα δικαιώματα του ΔΕΣΦΑ επί της διαχείρισης του ΕΣΦΑ δεν συνιστούν «ειδικά ή αποκλειστικά δικαιώματα» κατά την έννοια του άρθρου 224 § 2 του Ν. 4412/2016, και δ) ακόμη και αν ήθελε θεωρηθεί ότι τα δικαιώματα αυτά είχαν τέτοιο χαρακτήρα, πάντως δεν συνιστούν πλέον «ειδικά ή αποκλειστικά δικαιώματα» μετά την επελθούσα ιδιοκτησιακή μεταβολή. Επομένως, αφού ο χαρακτήρας του δικαιώματος της ΔΕΣΦΑ Α.Ε. τόσο εν γένει, όσο και επί της επιμέρους υποδομής που αφορά, δεν είναι ειδικός ή αποκλειστικός υπό την έννοια του αρ. 224 § 3 Ν. 4412/2016 και συγχρόνως η ΔΕΣΦΑ ΑΕ δεν συνιστά ούτε αναθέτουσα αρχή ούτε δημόσια επιχείρηση, δεν πληρούται καμία εκ των εναλλακτικών προϋποθέσεων του αρ. 224 § 1 Ν. 4412/2016 και άρα, η ΔΕΣΦΑ ΑΕ δεν φέρει ιδιότητα «αναθέτοντος φορέα». Σύμφωνα με το ΣτΕ, νομίμως κρίθηκε από την ΕΑΔΗΣΥ ότι μετά την ιδιωτικοποίησή του ο ΔΕΣΦΑ δεν συνιστά δημόσια επιχείρηση. Κατά τα λοιπά, όμως, ανέβαλε την οριστική του κρίση και υπέβαλε στο ΔΕΕ τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα: (α) Έχει το άρθρο 4 § 3 εδ. α΄ της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ την έννοια ότι συνιστούν «ειδικά ή αποκλειστικά δικαιώματα» τα δικαιώματα τα οποία παρεσχέθησαν διά νόμου στον Διαχειριστή του Εθνικού Συστήματος (Μεταφοράς) Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ) και συνίστανται στην λειτουργία, συντήρηση, διαχείριση, εκμετάλλευση και ανάπτυξη του ΕΣΦΑ, σε συνδυασμό με το επίσης παρασχεθέν διά του νόμου δικαίωμα κυριότητας του Διαχειριστή επί του ΕΣΦΑ, στην περίπτωση που ο εθνικός νόμος επιτρέπει παραλλήλως την, κατόπιν αδείας της οικείας Ρυθμιστικής Αρχής, λειτουργία στην αγορά της μεταφοράς φυσικού αερίου και άλλων Ανεξάρτητων Συστημάτων (ΑΣΦΑ), ορίζοντας, όμως, αφενός ότι κριτήριο για την χορήγηση άδειας ΑΣΦΑ αποτελεί ιδίως η εξυπηρέτηση περιοχών που δεν τροφοδοτούνται με φυσικό αέριο και αφετέρου ότι είναι δυνατή η επιβολή επιβαρύνσεων στους κατόχους αδειών ΑΣΦΑ υπέρ του Διαχειριστή του Εθνικού Συστήματος ή η πρόβλεψη ωφελημάτων υπέρ των κυρίων των ΑΣΦΑ και εις βάρος του Διαχειριστή του Εθνικού Συστήματος, για λόγους που συναρτώνται με την οικονομική αποτελεσματικότητα του Διαχειριστή; Για την περίπτωση που η απάντηση στο πρώτο ερώτημα είναι καταφατική, (β) Έχει το άρθρο 4 § 3 εδ. β΄ και γ΄ της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ την έννοια ότι στις διαδικασίες, για τις οποίες προβλέπεται με τις διατάξεις αυτές ότι τα δικαιώματα που εκχωρούνται μέσω των εν λόγω διαδικασιών δεν συνιστούν ειδικά ή αποκλειστικά δικαιώματα, εμπίπτει και η διαδικασία ιδιωτικοποίησης δημόσιας επιχείρησης – διαχειριστή του Εθνικού Συστήματος (Μεταφοράς) Φυσικού Αερίου, η οποία πληροί τις προϋποθέσεις διασφάλισης επαρκούς δημοσιότητας και τήρησης αντικειμενικών κριτηρίων, προβλέπεται δε περαιτέρω στην σχετική πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος i. ότι οι ενδιαφερόμενοι να αποκτήσουν την επιχείρηση οικονομικοί φορείς οφείλουν να υποβάλουν (στοιχείο που συνεκτιμάται κατά το στάδιο προεπιλογής των υποψηφίων) σύντομη περιγραφή των στρατηγικών σχεδίων τους για την επένδυση στην επιχείρηση και τον επιδιωκόμενο επενδυτικό ορίζοντα, ii. ότι δικαίωμα συμμετοχής στην διαδικασία έχουν οι Διαχειριστές Συστήματος Μεταφοράς πιστοποιημένοι με την διαδικασία των άρθρων 9 και 10 της Οδηγίας 2009/73/ΕΚ και μέλη του Ευρωπαϊκού Δικτύου Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Φυσικού Αερίου (ENTSO – G) ή πρόσωπα ελεγχόμενα από ή ελέγχοντα τέτοιο Διαχειριστή, και iii. ότι ως συνέπεια της μεταβίβασης της πλειοψηφίας των μετοχών της δημόσιας επιχείρησης σε τρίτο οικονομικό φορέα, ο Διαχειριστής του Εθνικού Συστήματος, ο οποίος είχε πιστοποιηθεί αρχικώς ως Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Φυσικού Αερίου, θα πιστοποιηθεί (όπως και πράγματι έγινε) ως Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου Διαχωρισμένης Ιδιοκτησίας.