12 Οκτ 2022
Με την κρινόμενη προσφυγή, οι προσφεύγοντες, ιατροί του Εθνικού Συστήματος Υγείας (Ε.Σ.Υ.), υπηρετούντες στο ενιαίο ν.π.δ.δ. «Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης “Γ. Γεννηματάς - Ο Άγιος Δημήτριος”», ζητούν α) την ακύρωση ή μεταρρύθμιση των από Ιουλίου 2018 μισθοδοτικών καταστάσεων («αποδείξεων μισθοδοσίας») που εκδόθηκαν από το ανωτέρω νοσοκομείο για καθέναν από αυτούς, για το λόγο ότι οι αποδοχές τους, όπως αποτυπώνονται στις δεκατέσσερις αυτές μισθοδοτικές καταστάσεις, υπολογίσθηκαν δυνάμει των διατάξεων των άρθρων 138, 139 και 140 του ν. 4472/2017, οι οποίες, κατά τους ισχυρισμούς τους, αντίκεινται σε σειρά διατάξεων υπερνομοθετικής ισχύος, προκειμένου οι αποδοχές τους να επανέλθουν στο προ της 1.8.2012 ύψος, β) την ακύρωση της τεκμαιρομένης σιωπηρής απορρίψεως από το καθ’ ου νοσοκομείο της υπ’ αριθμ. πρωτ. .../22.6.2018 αιτήσεώς τους περί ανακλήσεως των μηνιαίων μισθοδοτικών καταστάσεων που εκδόθηκαν για καθέναν από αυτούς κατά το χρονικό διάστημα από τον Αύγουστο του έτους 2012 έως τον Ιούνιο του έτους 2018 και της επανεκδόσεως αυτών, με υπολογισμό των αποδοχών τους βάσει των διατάξεων που ίσχυαν προ της ενάρξεως ισχύος του ν. 4093/2012, εν όψει των κριθέντων με την υπ’ αριθμ. 431/2018 απόφαση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας περί αντισυνταγματικότητος των διατάξεων του ως άνω νόμου που προέβλεψαν μειώσεις στις αποδοχές των ιατρών του Ε.Σ.Υ.. Ο νομοθέτης με το ν. 4472/2017 επεδίωξε στο πλαίσιο των δημοσιονομικών δυνατοτήτων της χώρας, ενόψει, άλλωστε, και της σχετικής υποχρεώσεως που είχε αναλάβει η Ελληνική Κυβέρνηση με το ν. 4336/2015 για τον εκσυγχρονισμό και την ενίσχυση της Δημόσιας Διοίκησης, να αναμορφώσει τα ειδικά μισθολόγια, αφενός μεν περιορίζοντάς τα σε αριθμό, αφετέρου δε εξορθολογίζοντας τις αποδοχές που χορηγούνται με αυτά, με κυριότερο εργαλείο την συγχώνευση ή κατάργηση επιδομάτων και την δημιουργία μισθολογικών κλιμακίων. Ο νομοθέτης επεδίωξε τον αριθμητικό περιορισμό των ειδικών μισθολογίων, όχι καταργώντας κάποια από αυτά, αλλά συνενώνοντας τα υφιστάμενα ειδικά μισθολόγια που, κατά την κρίση του, είχαν «ομοειδές αντικείμενο». Έτσι, o νομοθέτης, στο πλαίσιο της προσπάθειας αριθμητικού περιορισμού των ειδικών μισθολογίων δια της συνενώσεως μισθολογίων ομοειδούς, κατά την κρίση του, αντικειμένου, κατέλιπε ζητήματα αρρύθμιστα ή τα ρύθμισε πλημμελώς και χρειάστηκε να επανέλθει σχεδόν αμέσως μετά την ψήφιση του ν. 4472/2017, προκειμένου να καλύψει τα νομοθετικά κενά και να διορθώσει ρυθμίσεις αφορώσες σε μερικές από τις συνενωθείσες ανωτέρω κατηγορίες ιατρών. Εξάλλου, προκειμένου να επιτύχει τον εξορθολογισμό των αποδοχών, που χορηγούνται με τα ειδικά αυτά μισθολόγια, ο νομοθέτης χρησιμοποίησε αρχές και κανόνες, όχι προσιδιάζοντες ειδικώς στις ιδιαιτερότητες κάθε μισθολογίου αλλά κοινούς για όλα τα ειδικά μισθολόγια, συνισταμένους κυρίως στην διατήρηση ενός τουλάχιστον επιδόματος, συνδεομένου με τα ειδικά καθήκοντα κάθε κατηγορίας και με την ενεργό άσκησή τους, καθώς και στην κατάργηση του χρονοεπιδόματος και στη δημιουργία μισθολογικής κλίμακας ανά βαθμίδα, με μισθολογικά κλιμάκια (Μ.Κ.). Έτσι, συγκεκριμένα ως προς το ειδικό μισθολόγιο των ιατρών του Ε.Σ.Υ., πέραν του επιδόματος μεταπτυχιακών σπουδών και των ειδικοτέρων επιδομάτων των περιπτώσεων Ε και ΣΤ της παρ. 1 του άρθρου 139 αυτού, ο ν. 4472/2017, διετήρησε ως βασικό επίδομα, συνδεόμενο με τα ειδικά καθήκοντα των ιατρών, το επίδομα νοσοκομειακής απασχόλησης, κατήργησε δε την πάγια αποζημίωση για συμμετοχή σε σεμινάρια και ενημέρωση βιβλιοθήκης, χωρίς να προκύπτει ειδικότερα για ποιόν λόγο η αποζημίωση αυτή έπρεπε να καταργηθεί ή ενδεχομένως να συγχωνευθεί με το ως άνω επίδομα νοσοκομειακής απασχόλησης. Προέβη δε σε καθορισμό της προσαύξησης ενεργού εφημερίας στο ίδιο ποσό (31,80 ευρώ) και πάλι αδιακρίτως για όλους τους βαθμούς, ως είχε πράξει με τις σχετικές διατάξεις του ν. 4093/2012. Περαιτέρω, ως βάση για τον επαναπροσδιορισμό των αποδοχών και του ως άνω ειδικού μισθολογίου, αλλά και ως μέτρο συγκρίσεως προκειμένου να διαπιστωθεί αν συντρέχει περίπτωση εφαρμογής των διατάξεων του άρθρου 155 του νόμου, περί προσωπικής διαφοράς, χρησιμοποιήθηκε το ύψος των αποδοχών που ελάμβαναν οι ιατροί του Ε.Σ.Υ., βάσει των σχετικών διατάξεων του ν. 4093/2012, κατά την 31.12.2016. Εξάλλου, όπως ομοίως προκύπτει από το σύνολο των προπαρασκευαστικών εργασιών του ν. 4472/2017, ιδίως δε από τις εκτιμήσεις του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους αλλά και από τα οριζόμενα στο Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής για τα έτη 2018-2021, κρίσιμο και βασικό στοιχείο για τον εξ υπαρχής προσδιορισμό των αποδοχών, μεταξύ άλλων, και των ιατρών του Ε.Σ.Υ., στο πλαίσιο ενός νέου μισθολογίου, αποτέλεσε για τον νομοθέτη, προεχόντως, η διατήρηση του μισθολογίου αυτού ως δημοσιονομικά ουδετέρου, εν όψει της ανάγκης να επιτευχθούν οι τεθέντες δημοσιονομικοί στόχοι για πρωτογενές πλεόνασμα ύψους πλέον του 3,5% του ΑΕΠ για καθένα από τα έτη 2018-2021. Δηλαδή, αν και καθένα από τα ως άνω «ειδικά μισθολόγια» αφορούσε σε διαφορετική κατηγορία λειτουργών ή υπαλλήλων, με απολύτως διακεκριμένα καθήκοντα και αποστολή καθώς και με διαφορετικά τυπικά και ουσιαστικά προσόντα (για ορισμένες δε από τις κατηγορίες αυτές συνδεόταν με την άσκηση της εκ του Συντάγματος κρατικής τους αποστολής), ο νομοθέτης αφενός μεν τα ρύθμισε στηριζόμενος σε κοινές αρχές και κοινούς κανόνες, αφετέρου δε τα αντιμετώπισε συλλήβδην ως ένα ενιαίο οικονομικό μέγεθος, το οποίο έπρεπε, υπολογιζόμενο ως σύνολο, να παραμείνει δημοσιονομικά ουδέτερο, στο πλαίσιο της προαναφερθείσας ανάγκης για επίτευξη των τεθέντων δημοσιονομικών στόχων για πρωτογενές πλεόνασμα. Μάλιστα η προέχουσα μέριμνα για «δημοσιονομική ουδετερότητα» γίνεται έκδηλη στη ρύθμιση του άρθρου 155 (περί προσωπικής διαφοράς) του επιμάχου νόμου, δυνάμει της οποίας και τυχόν προκύπτουσα επιπλέον διαφορά αποδοχών υπέρ των μισθοδοτουμένων δεν καταβάλλεται αμέσως, αλλά μετακυλίεται χρονικώς σε βάθος τετραετίας. Όμως, ο νομοθέτης έχει μεν διακριτική ευχέρεια για την εισαγωγή νέων ρυθμίσεων και ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως για τη διαμόρφωση των αποδοχών των ιατρών του Ε.Σ.Υ., πλην τα δικαστήρια δύνανται και οφείλουν, χωρίς να υπεισέλθουν στην έρευνα της σκοπιμότητας των επιλογών του, να ερευνήσουν το αμιγώς νομικό ζήτημα, αν ελήφθη υπόψιν η υποχρέωση για ιδιαίτερη μισθολογική μεταχείριση των ιατρών αυτών, η οποία απορρέει εμμέσως από το άρθρο 21 παρ. 3 του Συντάγματος, καθώς και η συνταγματική αρχή της ισότητας υπό την δεύτερη όψη της, δηλαδή της υποχρεώσεως του νομοθέτη να μεταχειρίζεται κατά διαφορετικό τρόπο τις καταστάσεις που δεν είναι όμοιες μεταξύ τους. Η τεκμηρίωση αυτή θα έπρεπε να αναφέρεται στην εξέλιξη των οικονομικών εν γένει συνθηκών και του γενικού κόστους διαβιώσεως, στην ανάγκη διαφυλάξεως του κύρους του δημοσίου λειτουργήματος των ιατρών του Ε.Σ.Υ. λόγω της φύσεως των καθηκόντων τους και της σημασίας της αποστολής τους, λαμβάνοντας υπόψιν τις ειδικές συνθήκες ασκήσεως του εν λόγω λειτουργήματος, τις ιδιαίτερες απαιτήσεις του ιατρικού επαγγέλματος όσον αφορά τον χρόνο απασχολήσεως, την ένταση και την ποιότητα της εργασίας, τις ιδιαίτερες ευθύνες που απορρέουν από την άσκησή του, το καθεστώς πλήρους και αποκλειστικής απασχολήσεως υπό το οποίο παρέχουν τις υπηρεσίες τους, τον μεγαλύτερο χρόνο γενικής εκπαιδεύσεως των ιατρών εν σχέσει προς άλλους επιστήμονες, την πολυετή μεταπανεπιστημιακή μετεκπαίδευσή τους για ειδίκευση αλλά και την ανάγκη για διαρκή εκπαίδευση στην επιστήμη τους, καθώς και το γεγονός ότι, εν όψει των ανωτέρω, αυτοί εισέρχονται στη δημόσια υπηρεσία σε μεγαλύτερη ηλικία σε σχέση με τους λοιπούς υπαλλήλους και λειτουργούς. Επιπλέον, έπρεπε να ληφθούν υπόψη και οι δυσμενείς επιπτώσεις επί της λειτουργίας του Ε.Σ.Υ., της ποιότητας των παρεχόμενων από το Κράτος υπηρεσιών υγείας και του επιπέδου της ιατρικής στη χώρα, η λόγω της αδυναμίας εξασφαλίσεως ικανοποιητικών αποδοχών συνεχιζόμενη, κατά τα κοινώς γνωστά, διαρροή έμπειρων επιστημόνων στο εξωτερικό, για την εκπαίδευση των οποίων διατέθηκαν σημαντικοί πόροι τόσο εξ ιδίων όσο και από το Κράτος (πανεπιστημιακές και νοσοκομειακές υποδομές, συγγράμματα, εκπαιδευτικό προσωπικό υψηλού επιπέδου κλπ), η οποία (διαρροή), εξάλλου, σε συνδυασμό με τον θεσπισθέντα ήδη από το έτος 2010 περιορισμό προσλήψεων και διορισμών στο δημόσιο τομέα συνέτεινε στην υποστελέχωση των νοσοκομείων (η οποία, άλλωστε, αναδείχθηκε, μεταγενεστέρως, με τον πλέον έντονο τρόπο, ιδίως στην περίοδο της πανδημίας του COVID 19, που, πάντως, αποτέλεσε όλως εξαιρετική κατάσταση, αναγκάζοντας τον νομοθέτη να προβεί σε έκτακτη νομοθέτηση για την κάλυψη των αναγκών του Ε.Σ.Υ. σε ανθρώπινο δυναμικό και δη συνάπτοντας συμβάσεις τόσο με ιδιώτες ιατρούς και καταβάλλοντάς τους αφορολόγητες αμοιβές και φτάνοντας ακόμη και σε αυτή τη λήψη του μέτρου της επιτάξεως προσωπικών υπηρεσιών ιδιωτών ιατρών. Όμως, ούτε από τις προπαρασκευαστικές εργασίες του ν. 4472/2017, ούτε από το κείμενο του εγκριθέντος με τον νόμο αυτό Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής προκύπτει ότι κατά τον επαναπροσδιορισμό των αποδοχών του μισθολογίου των ιατρών του Ε.Σ.Υ. με τις κρίσιμες διατάξεις, ελήφθησαν υπόψιν, πέραν του ανωτέρω καθαρώς αριθμητικού και, ως εκ τούτου, προδήλως απροσφόρου κριτηρίου, της δημιουργίας δηλαδή ενός δημοσιονομικά ουδετέρου μισθολογίου, τα παρατεθέντα ανωτέρω στοιχεία, εν όψει των οποίων θεσπίσθηκε ιδιαίτερο μισθολόγιο για την εν λόγω κατηγορία δημοσίων λειτουργών. Ειδικότερα, δεν προκύπτει ότι εκτιμήθηκαν ειδικώς οι επιπτώσεις από τον, κατά τα ανωτέρω εκτεθέντα, επαναπροσδιορισμό των αποδοχών των ιατρών στη λειτουργία του Ε.Σ.Υ., ούτε αν οι εκ του, κατά τα ως άνω, επαναπροσδιορισμού του μισθολογίου επιπτώσεις στη λειτουργία του Ε.Σ.Υ. είναι μικρότερες ή μεγαλύτερες από το επιδιωκόμενο όφελος, ήτοι την διατήρηση του μισθολογίου ως δημοσιονομικώς ουδετέρου, ούτε αν θα μπορούσαν να αναζητηθούν άλλα μέτρα, πέραν της δημιουργίας ενός δημοσιονομικώς ουδετέρου ειδικού μισθολογίου, έχοντα ως στόχο την επίτευξη του επιδιωκομένου πρωτογενούς πλεονάσματος, με μικρότερη επιβάρυνση για το ιατρικό προσωπικό του Ε.Σ.Υ.. Επίσης δεν εξετάσθηκε αν οι αποδοχές των ιατρών του Ε.Σ.Υ. παραμένουν, και μετά τον ως άνω επαναπροσδιορισμό τους, επαρκείς για την αντιμετώπιση του κόστους αξιοπρεπούς διαβιώσεώς τους και ανάλογες της αποστολής τους. Εξάλλου, ούτε το γεγονός ότι με το άρθρο 156 του ν. 4472/2017 καθορίστηκε ότι το σύνολο των αποδοχών της οργανικής θέσεως των ιατρών του Ε.Σ.Υ. και των πρόσθετων αμοιβών τους κατά μήνα δεν μπορεί να υπερβεί τις μηνιαίες αποδοχές που αντιστοιχούν σε Εφέτη με 19 χρόνια υπηρεσίας (σε αντίθεση με τους δημοσίους υπαλλήλους, όπου ως ανώτατο όριο τίθεται αυτό του Γενικού Γραμματέα Υπουργείου) αποδεικνύει αυτό και μόνο ότι διασφαλίζεται ιδιαίτερη μισθολογική μεταχείριση των ιατρών του Ε.Σ.Υ., όπως προβάλλει το Ελληνικό Δημόσιο με το υπόμνημά του, δεδομένου ότι η ρύθμιση αυτή, πάντως, δεν προεβλέφθη το πρώτον με τις διατάξεις του ν. 4472/2017, αλλά συνιστά επανάληψη της κατ’ άρθρο 6 παραγρ. 1 του ν. 3808/2009 ρυθμίσεως, ως ήδη εξετέθη ανωτέρω στη σκέψη 13. Περαιτέρω, με τα δεδομένα που ίσχυαν κατά το χρόνο δημοσιεύσεως του ν. 4472/2017, ο δι’ αυτού, κατά τ’ ανωτέρω εκτεθέντα, επαναπροσδιορισμός των αποδοχών των ιατρών του Ε.Σ.Υ., λαμβανόμενος αθροιστικώς με την πλήρη κατάργηση των επιδομάτων εορτών και αδείας, καθώς και με τις προηγηθείσες, ως ήδη εξετέθη ανωτέρω στη σκέψη 16, μειώσεις του εισοδήματος των προσφευγόντων ιατρών με παράπλευρα νομοθετήματα της προηγηθείσας περιόδου της κρίσεως (επιβολή ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης με το άρθρο 29 του ν. 3986/2011, επιβολή ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης για την καταπολέμηση της ανεργίας με το άρθρο 38 παρ. 2 περ. α΄ του ν. 3986/2011, επιβολή ειδικής εισφοράς υπέρ του Τ.Π.Δ.Υ. με το άρθρο 38 παρ. 2 περ. β΄ του ν. 3986/2011 και αλλεπάλληλες φορολογικές επιβαρύνσεις), έχει ως αποτέλεσμα, λόγω του σωρευτικού τους αποτελέσματος και της εκτάσεώς τους, την υπέρβαση του ορίου που θέτουν οι συνταγματικές αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη. Κατόπιν τούτων, οι κρίσιμες διατάξεις των άρθρων 138-140 του ν. 4472/2017, με τις οποίες καθορίστηκε ο βασικός μισθός, τα επιδόματα και τα ωρομίσθια εφημεριών των ιατρών του Ε.Σ.Υ., στο πλαίσιο θεσμοθετήσεως εξ υπαρχής νέου ειδικού μισθολογίου για τους ανωτέρω, και των οποίων αυτών διατάξεων η εφαρμογή εξειδικεύεται στα άρθρα 154 και 155 του ως άνω νόμου, σε συνδυασμό με τα άρθρα 136 και 137 αυτού, αντίκεινται στο άρθρο 21 παρ. 3 του Συντάγματος και την απορρέουσα από αυτό αρχή της ιδιαίτερης μισθολογικής μεταχειρίσεως των ιατρών του Ε.Σ.Υ., καθώς και προς την αρχή της αναλογικότητος και της ισότητος στα δημόσια βάρη. Για τους λόγους αυτούς, που προβάλλονται βασίμως, πρέπει να γίνει δεκτή η κρινόμενη προσφυγή και να ακυρωθούν οι προσβαλλόμενες μισθοδοτικές καταστάσεις, μηνός Ιουλίου 2018, των προσφευγόντων ιατρών, οι οποίες εκδόθηκαν κατ’ εφαρμογή των ανωτέρω διατάξεων που είναι ανίσχυρες καθ’ ο μέρος επαναπροσδιορίζουν, κατά τα ανωτέρω, τον βασικό μισθό, τα επιδόματα και τα ωρομίσθια εφημεριών των ιατρών του Ε.Σ.Υ. Δεδομένου δε ότι και οι διατάξεις του ν. 4093/2012, οι οποίες ίσχυαν πριν τον ν. 4472/2017 και με τις οποίες είχαν μειωθεί οι αποδοχές των ιατρών του Ε.Σ.Υ., έχουν κριθεί, με την 431/2018 απόφαση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας, επίσης, ως αντικείμενες στις ανωτέρω συνταγματικές διατάξεις και αρχές και, ως εκ τούτου, δεν μπορούν να εφαρμοστούν για τον προσδιορισμό των αποδοχών των ανωτέρω δημοσίων λειτουργών, η, κατά τα ανωτέρω, διάγνωση της αντισυνταγματικότητας των διατάξεων του ν. 4472/2017 έχει ως συνέπεια την αναβίωση των ειδικών μισθολογικών ρυθμίσεων για τους ιατρούς του Ε.Σ.Υ., όπως αυτές ίσχυαν πριν από την τροποποίησή τους με τις αντισυνταγματικές διατάξεις του ν. 4093/2012, δηλαδή πριν την 1.8.2012. Οίκοθεν νοείται ότι ο νομοθέτης και η, κατ’ εξουσιοδότηση αυτού, κανονιστικώς δρώσα διοίκηση διατηρούν την ευχέρεια να προβούν στην κατάρτιση νέου «ειδικού» μισθολογίου για τους ιατρούς του Ε.Σ.Υ., λαμβάνοντας υπόψη την απορρέουσα από το άρθρο 21 παρ. 3 του Συντάγματος αρχή της ιδιαίτερης μισθολογικής μεταχειρίσεώς τους, ούτως ώστε οι αποδοχές τους να είναι ανάλογες με το λειτούργημά τους. Ενόψει των ανωτέρω, η υπόθεση πρέπει, κατά το μέρος αυτό, να παραπεμφθεί στη Διοίκηση προς διενέργεια των δεόντων σύμφωνα με τα κριθέντα με την παρούσα απόφαση. (Μειοψ.). Στην προκειμένη περίπτωση, εν όψει του επιτακτικού δημοσίου συμφέροντος να υφίσταται νόμιμο καθεστώς ειδικών μισθολογίων των δημοσίων λειτουργών, ώστε να δύναται το Κράτος να οργανώνει τον δημοσιονομικό του προγραμματισμό, οι συνέπειες της αντισυνταγματικότητας των ως άνω διατάξεων του ν. 4472/2017 πρέπει να επέλθουν έξι μήνες μετά την δημοσίευση της απόφασης, προκειμένου να παρασχεθεί η δυνατότητα στο νομοθέτη, αφού λάβει γνώση του σκεπτικού της ακυρωτικής απόφασης, να προβεί σε νέα, σύμφωνη με το Σύνταγμα, ρύθμιση του ζητήματος που αφορούν οι κριθείσες ως αντισυνταγματικές διατάξεις.