8 Ιουλ 2025
Το αιτούν δικαστήριο (Διοικητικό Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης) υπέβαλε στο ΔΕΕ αίτηση προδικαστικής απόφασης, στο πλαίσιο της δίκης «FO κατά Υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου», με αίτημα την ερμηνεία του άρθρου 46 Οδηγ. 2013/32/ΕΕ, σχετικά με κοινές διαδικασίες για τη χορήγηση και ανάκληση του καθεστώτος διεθνούς προστασίας, υπό το πρίσμα του άρθρου 47 ΧΘΔ. Το 2019, ο FO, Ιρακινός υπήκοος, υπέβαλε αίτηση διεθνούς προστασίας στο Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου Σάμου (Ελλάδα), με την αιτιολογία ότι η ζωή του βρισκόταν σε κίνδυνο στη χώρα καταγωγής του. Ισχυρίστηκε ότι δέχθηκε επίθεση και τραυματίστηκε με πυροβόλο όπλο από μέλος της οικογένειας της κοπέλας, με την οποία διατηρούσε σχέση και, προς απόδειξη των ισχυρισμών, προσκόμισε έγγραφο, το οποίο, σύμφωνα με την επ’ αυτού ανεπίσημη μετάφραση, απευθύνεται προς «όλες τις φυλές και διατάσσει τη θανάτωση του αιτούντος για παράπτωμα που αφορά τη φυλή». Ωστόσο, η αίτησή του απορρίφθηκε λόγω ανεπάρκειας των προσκομισθέντων αποδεικτικών στοιχείων και η προσφυγή του κατά της απόφασης επί της αίτησης ασύλου απορρίφθηκε από ανεξάρτητη επιτροπή ως προδήλως αβάσιμη, με το αιτιολογικό ότι ο αιτών δεν παρέστη αυτοπροσώπως ενώπιον της επιτροπής. Κατά της απόφασης της ανεξάρτητης επιτροπής ο αιτών άσκησε αίτηση ακύρωσης ενώπιον του Διοικητικού Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης, το οποίο υπέβαλε προδικαστικά ερωτήματα στο ΔΕΕ, ζητώντας να διευκρινιστεί αν η διαδικαστική υποχρέωση αυτοπρόσωπης παράστασης και, ειδικότερα, οι έννομες συνέπειες της μη τήρησης της υποχρέωσης αυτής είναι συμβατές με την Οδηγία 2013/32/ΕΕ σχετικά με τη διεθνή προστασία. Σύμφωνα με βασική αρχή του δικαίου της Ένωσης, οι αποφάσεις που λαμβάνονται, ειδικώς επί αίτησης διεθνούς προστασίας, πρέπει να είναι δεκτικές αποτελεσματικής προσφυγής ενώπιον δικαστηρίου. Περαιτέρω, κατά πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, προκειμένου να εκτιμηθεί αν ένα αρμόδιο όργανο είναι «δικαστήριο», πρέπει να ληφθεί υπόψη μια σειρά στοιχείων, όπως είναι η ίδρυση του οργάνου αυτού με νόμο, η μονιμότητά του, ο δεσμευτικός χαρακτήρας της δικαιοδοσίας του, ο κατ’ αντιμωλία χαρακτήρας της ενώπιόν του διαδικασίας, η εκ μέρους του οργάνου αυτού εφαρμογή των κανόνων δικαίου, καθώς και η ανεξαρτησία του. Οι επίμαχες επιτροπές έχουν την ιδιότητα τρίτου σε σχέση με τους διαδίκους της προσφυγής της οποίας έχουν επιληφθεί και κανένα από τα μέλη τους δεν εκπροσωπεί τη Διοίκηση, γεγονός που διασφαλίζει την τήρηση της αρχής της αμεροληψίας, ενώ οι αποφάσεις των επιτροπών αυτών εκδίδονται μετά από ενδελεχή εξέταση κατά νόμον και κατ’ ουσίαν και περιλαμβάνουν πλήρη, εξειδικευμένη και συγκεκριμένη αιτιολογία. Συνάμα, οι αποφάσεις αυτές δεσμεύουν τα μέρη, ιδίως δε τον αρμόδιο υπουργό, και μπορούν να προσβληθούν μόνο με άσκηση αίτησης ακύρωσης ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων. Οι σκοποί της ταχείας εκδίκασης τέτοιων προσφυγών και της διαφύλαξης της αποτελεσματικότητας του δικαιοδοτικού συστήματος είναι θεμιτοί, καθόσον συμβάλλουν στο να επικεντρώνονται οι δικαστές που επιλαμβάνονται των προσφυγών αυτών σε εκείνες που ασκούνται από αιτούντες οι οποίοι έχουν πραγματικό ενδιαφέρον για την έκβαση της προσφυγής τους. Μολονότι ο εθνικός κανόνας που προβλέπει διαδικαστική απαίτηση περί αυτοπρόσωπης παράστασης μπορεί να δικαιολογηθεί για λόγους που αφορούν την ασφάλεια δικαίου και την εύρυθμη διεξαγωγή της διαδικασίας εξέτασης των αιτήσεων διεθνούς προστασίας, επισημαίνεται ότι ο κανόνας αυτός δεν θα πρέπει να εμποδίζει τη διενέργεια κατάλληλης και πλήρους εξέτασης των εν λόγω αιτήσεων. Η δε έννομη συνέπεια που προβλέπει η νομοθεσία αυτή σε περίπτωση μη τήρησης της υποχρέωσης αυτοπρόσωπης παράστασης ή μη αποστολής βεβαίωσης περί ύπαρξης ανωτέρας βίας ή ανυπέρβλητου κωλύματος, συνιστά το μείζον ζήτημα διότι καθιερώνει αμάχητο τεκμήριο καταχρηστικής άσκησης της προσφυγής, με αποτέλεσμα αυτή να πρέπει να απορριφθεί ως προδήλως αβάσιμη, χωρίς εξέτασή της επί της ουσίας. Το ΔΕΕ έκρινε ότι το άρθρο 46 Οδηγ. 2013/32/ΕΕ, ερμηνευόμενο υπό το πρίσμα του άρθρου 47 ΧΘΔ, έχει την έννοια ότι αντιτίθεται σε ρύθμιση κράτους μέλους η οποία, σε περίπτωση μη τήρησης από αιτούντα διεθνή προστασία της διαδικαστικής υποχρέωσης αυτοπρόσωπης παράστασης ενώπιον του δικαστηρίου που είναι αρμόδιο να εκδικάσει την προσφυγή που αυτός άσκησε κατά της απόφασης με την οποία απορρίφθηκε η αίτησή του, υποχρέωσης η οποία έχει ως μοναδικό σκοπό την εξακρίβωση της παρουσίας του στην εθνική επικράτεια και όχι την ακρόασή του, καθιερώνει τεκμήριο καταχρηστικής άσκησης της προσφυγής και προβλέπει ότι αυτή πρέπει να απορριφθεί ως προδήλως αβάσιμη.