29 Ιουλ 2022
Το Συμβούλιο της Επικρατείας παραπέμπει τις κρινόμενες αντίθετες εφέσεις, που συνεκδικάζονται λόγω συνάφειας κατ’ άρθρο 125 ΚΔιοικΔ, στο Δικαστήριο προς νέα κρίση για το αναιρεθέν ζήτημα της εξέτασης της αγωγής κατά την επικουρική βάση αυτής, ήτοι της ύπαρξης ευθύνης του Ελληνικού Δημοσίου για την αποκατάσταση ηθικής βλάβης προελθούσα από νόμιμη πράξη αυτού. Το 4 § 5 του Συντάγματος έχει αναγάγει σε συνταγματικό κανόνα την ισότητα ενώπιον των δημοσίων βαρών, συνιστά, δε, συνάμα, και διάταξη, στην οποία θεμελιώνεται η αποζημιωτική ευθύνη του Δημοσίου από πράξεις των οργάνων του που προκαλούν ζημία. Δυνάμει του άρθρου 21 §3 του Συντάγματος, η προστασία της υγείας των πολιτών, ως κοινωνικού αγαθού, αναγνωρίζεται ως σκοπός του κράτους, ενώ θεσπίζεται ευθεία υποχρέωση του κράτους για την λήψη θετικών μέτρων προστασίας της υγείας των πολιτών, στους οποίους δίνει δικαίωμα να απαιτήσουν από την Πολιτεία την πραγμάτωση της αντίστοιχης υποχρεώσεώς της. Στα μέτρα προστασίας της δημόσιας υγείας εντάσσεται και ο εμβολιασμός νηπίων και παιδιών, ο οποίος διενεργείται με σκοπό την προστασία της υγείας, συλλογικώς και ατομικώς, από τις ασθένειες καθώς και την βαθμιαία εξάλειψή τους. Το μέτρο του εμβολιασμού συνιστά σοβαρή μεν παρέμβαση στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και στην ιδιωτική ζωή του ατόμου, και δη στη σωματική και ψυχική ακεραιότητα αυτού, πλην όμως συνταγματικώς ανεκτή, εφ’ όσον προβλέπεται από ειδική νομοθεσία, υιοθετούσα πλήρως τα έγκυρα και τεκμηριωμένα επιστημονικά, ιατρικά και επιδημιολογικά πορίσματα στον αντίστοιχο τομέα και ότι παρέχεται δυνατότητα εξαίρεσης από τον εμβολιασμό σε ειδικές ατομικές περιπτώσεις, για τις οποίες αυτός αντενδείκνυται. Εφόσον επέλθει, συνεπεία της συνταγματικώς θεμιτής και νόμιμης πραγματοποίησης εμβολιασμού, ευθέως βλάβη της υγείας προσώπου, δηλαδή βλάβη μη οφειλόμενη σε παρεμβαλλόμενη παράνομη πράξη ή παράλειψη (όπως πχ χορήγηση ελαττωματικού ή ακατάλληλου σκευάσματος ή πλημμέλειες κατά την διενέργεια του εμβολιασμού), ανακύπτει ευθέως -εκ του άρθρου 4 § 5 σε συνδυασμό και με το άρθρο 25 § 4 του Συντάγματος- ευθύνη του κράτους προς εύλογη αποκατάσταση της ζημίας του παθόντος υπό την έννοια της αποκαταστάσεως τόσο της τυχόν υλικής όσον και, κατ’ ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 932 ΑΚ, της ηθικής βλάβης του. Και αυτό, διότι, στις περιπτώσεις αυτές, η προκαλούμενη από την πραγματοποίηση του εμβολιασμού βλάβη συνιστά υπέρμετρη θυσία για τον παθόντα (βλάβη υγείας και προσβολή προσωπικότητος), χάριν του συμφέροντος του κοινωνικού συνόλου. Η θυγατέρα της εκκαλούσας-εφεσίβλητης σε ηλικία 7 ετών εμβολιάσθηκε με την πρώτη δόση του τριδύναμου εμβολίου ιλαράς, παρωτίτιδας και ερυθράς, με την ονομασία «MMR-II», η δεύτερη δόση του οποίου της χορηγήθηκε το 2006. Κατά τις ημέρες που ακολούθησαν τον εμβολιασμό, η ανήλικη εμφάνισε διαρκώς επιδεινούμενα νευρολογικά συμπτώματα, τα οποία συνέτειναν στην υποβολή της ανήλικης σε αξονική τομογραφία εγκεφάλου σε νοσοκομείο, στο οποίο παρέμεινε προκειμένου να υποβληθεί σε σωρεία εργαστηριακών και κλινικών εξετάσεων. Ακολούθησαν έκτοτε συνεχείς και επαναλαμβανόμενες εργαστηριακές και αιματολογικές εξετάσεις, με εισαγωγές ανά τακτά χρονικά διαστήματα στο Νοσοκομείο, κατά τα επόμενα τέσσερα (4) έτη περίπου, μέχρι η ασθενής να αποβιώσει το έτος 2010. Η εκκαλούσα-εφεσίβλητη μητέρα της αποβιωσάσης ζήτησε να της καταβληθεί από το Ελληνικό Δημόσιο χρηματική ικανοποίηση ποσού 1.000.000 ευρώ, για την αποκατάσταση της ηθικής βλάβης που υπέστη η θυγατέρα της, ισχυριζόμενη ότι προέβη, υποχρεωτικά -χωρίς να συναινέσει- στον εμβολιασμό της κόρης της, διότι της ζητήθηκε από τις αρχές του σχολείου στο οποίο φοιτούσε. Με την απόφαση του ΣτΕ κρίθηκε ότι ο υποχρεωτικός εμβολιασμός των μαθητών με το επίμαχο εμβόλιο δεν αντίκειται στη διάταξη της § 5 του άρθρου 5 του Συντάγματος, ενώ η μη πρόβλεψη ειδικού αποζημιωτικού καθεστώτος για περιπτώσεις βλάβης συνεπεία εμβολιασμού δεν συνιστά παράλειψη νομοθετήσεως δυνάμενη να στοιχειοθετήσει αξίωση αποζημίωσης κατ’ άρθρο 105 ΕισΝΑΚ. Περαιτέρω και σύμφωνα με το Δικαστήριο, ο εμβολιασμός της ανήλικης με τη δεύτερη δόση του εμβολίου, τελούσε σε αιτιώδη συνάφεια με την επελθούσα βλάβη στην υγεία της. Η δε βλάβη που επήλθε στην υγεία της θυγατέρας της εκκαλούσας-εφεσίβλητης είναι υπέρμετρη, αφού προβλέπεται σε ποσοστό μίας περίπτωσης ανά 1.000.000 χορηγηθεισών δόσεων εμβολίων. Μάλιστα ο μη αναστρέψιμος χαρακτήρας της υπερβαίνει τα όρια της θυσίας, στην οποία είναι ανεκτό, από την έννομη τάξη, να υποβάλλονται οι πολίτες χάριν του δημοσίου συμφέροντος. Το Δικαστήριο κρίνει ότι το εφεσίβλητο-εκκαλούν Ελληνικό Δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, κατ’ άρθρο 4 § 5 του Συντάγματος, και συγκεκριμένα κρίνει ότι η εκκαλούσα-εφεσίβλητη δικαιούται το ποσό των 200.000 ευρώ, όπως ορθά έκρινε το πρωτοβάθμιο δικαστήριο με την εκκαλούμενη απόφασή του. Απορρίπτει τις κρινόμενες αντίθετες εφέσεις.