Αρχική σελίδα Αναζήτηση Sakkoulas-Online.gr
Αναζήτηση  |  Online Συνδρομές  |  Επικαιρότητα  |  Με μια ματιά  |  Σχετικά  |  Βοήθεια  |  Συχνές ερωτήσεις  |  Επικοινωνία  |  Sakkoulas.gr

Πρόσφατη νομολογία


 

31 Ιουλ 2017

ΣτΕ 1882/2017: Σύστημα πρόσληψης αναπληρωτών εκπαιδευτικών και κράτος δικαίου

Το Συμβούλιο της Επικρατείας (Τμ.Γ’) με την υπ’ αριθμ. 1882/2017 απόφασή του έκρινε ότι το προβλεπόμενο στο άρθρο 9 παρ. 2 επ. του ν. 3848/2010 μεταβατικό σύστημα προσλήψεως αναπληρωτών εκπαιδευτικών από ισχύοντες και ανανεούμενους πίνακες, στους οποίους περιλαμβάνονται (και) υποψήφιοι μοριοδοτηθέντες λόγω προϋπηρεσίας και χωρίς προηγούμενη συμμετοχή ή επιτυχία σε προγενέστερο διαγωνισμό ΑΣΕΠ, είναι συνταγματικό. Όμως, δεν είναι συνταγματικώς επιτρεπτή η επέκταση του συστήματος αυτού πέραν του σχολικού έτους 2018-2019.

Όπως αναφέρεται στην απόφαση, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 103 του Συντάγματος, η δημόσια διοίκηση στελεχώνεται κατά κανόνα με μόνιμους δημοσίους υπαλλήλους, δηλαδή από πρόσωπα τα οποία καταλαμβάνουν με τον διορισμό τους νομοθετημένη οργανική θέση και συνδέονται με το Κράτος ή άλλους φορείς δημόσιας εξουσίας με ειδική έννομη σχέση δημοσίου δικαίου.

 Ως εξαίρεση στον κανόνα αυτόν, οι εν λόγω συνταγματικές διατάξεις παρέχουν τη δυνατότητα σύναψης σχέσεων ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου, η οποία τελεί υπό αυστηρές προϋποθέσεις.

Εφόσον, ειδικότερα, πρόκειται για την πρόσληψη προσωπικού προς αντιμετώπιση πρόσκαιρων ή απρόβλεπτων και επειγουσών αναγκών, η διάρκεια και οι όροι των σχέσεων ορισμένου χρόνου πρέπει να καθορίζονται σαφώς από τον νόμο, ώστε με τη σύναψή τους να καλύπτονται ανάγκες που έχουν πραγματικά πρόσκαιρο ή απρόβλεπτο και επείγοντα χαρακτήρα και να αποτρέπεται η κατάχρηση των σχέσεων αυτών για την κάλυψη παγίων αναγκών, αποκλειομένης πάντως σε κάθε περίπτωση της δυνατότητας να μονιμοποιηθεί δια νόμου το προσωπικό αυτό ή να μετατραπούν οι οικείες σχέσεις ορισμένου χρόνου σε σχέσεις αορίστου χρόνου (πρβλ. Π.Ε. 85/2012 Ολ.).

Με τη διάταξη, περαιτέρω, της παρ. 7 του άρθρου 103 του Συντάγματος κατοχυρώνονται οι αρχές της αξιοκρατίας και της διαφάνειας κατά τον διορισμό ή την πρόσληψη των υπαλλήλων του Δημοσίου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Οι αρχές αυτές συνάγονται και από τις διατάξεις παρ. 1 του ίδιου άρθρου, αποτελούν δε ειδικότερη έκφραση της συνταγματικής αρχής της ισότητας και του δικαιώματος ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας (άρθρα 4 παρ. 1 και 5 παρ. 1 Σ).

Με τη διάταξη, ειδικότερα, του άρθρου 103 παρ. 7 εδάφιο πρώτο του Συντάγματος καθιερώνεται ο γενικός κανόνας - με την επιφύλαξη όσων ορίζονται στο δεύτερο εδάφιο της ίδιας παραγράφου, καθώς και στην παρ. 5 του ίδιου άρθρου - ότι οι πάσης φύσεως διορισμοί και προσλήψεις υπαλλήλων στο Δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα γίνονται είτε με διαγωνισμό είτε με επιλογή, σύμφωνα με προκαθορισμένα και αντικειμενικά κριτήρια, και υπάγονται στον έλεγχο ανεξάρτητης αρχής, όπως είναι, ιδίως, το ιδρυθέν για τον σκοπό αυτό με το άρθρο 1 του ν. 2190/1994 Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού.

Περαιτέρω, ο νομοθέτης έχει την ευχέρεια να θεσπίζει μεταβατικές διατάξεις, εφόσον κατά την κρίση του αυτό επιβάλλεται για την ομαλή μετάβαση στην εφαρμογή νέου καθεστώτος, ιδίως μάλιστα όταν επέρχεται μεταβολή των ρυθμίσεων που αφορούν την οργάνωση των δημοσίων υπηρεσιών, στην οποία εντάσσεται και ο τρόπος στελέχωσής τους.

 Το μεταβατικό, όμως, καθεστώς δεν είναι συνταγματικώς επιτρεπτό να υπερβαίνει σε διάρκεια ένα εύλογο χρονικό όριο, το οποίο παρίσταται αναγκαίο για την ανωτέρω μετάβαση, διότι η υπέρβαση αυτή αναιρεί τη βασική ρύθμιση του νόμου και αποδομεί την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό των πολιτών στην έννομη τάξη, οδηγώντας σε καταστάσεις ασύμβατες με την αρχή του κράτους δικαίου. Η εν λόγω αρχή επιβάλλει τη ρύθμιση των εννόμων σχέσεων κατά τρόπο σαφή και προβλέψιμο, αποκλείοντας τον παραμερισμό των πάγιων ρυθμίσεων του νόμου με τη θέσπιση και εφαρμογή μεταβατικών ή προσωρινών ρυθμίσεων, δηλαδή ρυθμίσεων εξαιρετικού χαρακτήρα, επί μακρό και απροσδιόριστο χρονικό διάστημα.

Με την απόφαση ΣτΕ Γ΄ Τμ. 4303/2015 7μ., η οποία αφορούσε την πρόσληψη αναπληρωτών εκπαιδευτικών κατά το σχολικό έτος 2015 - 2016, έγινε δεκτό ότι με τις διατάξεις των άρθρων 1, 2, 3 και 5 του ν. 3848/2010 θεσπίσθηκε πάγιο σύστημα διορισμών και προσλήψεων προσωπικού στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, θεμελιώδη προϋπόθεση λειτουργίας του οποίου αποτελεί η συμμετοχή των υποψηφίων σε διαγωνισμό του ΑΣΕΠ, το σύστημα δε αυτό εναρμονίζεται πλήρως προς τις αρχές της ισότητας, της αξιοκρατίας και της διαφάνειας – Με την ίδια απόφαση έγινε δεκτό ότι η θέσπιση με τις διατάξεις του άρθρου 9 του ως άνω νόμου μεταβατικού συστήματος προσλήψεων αναπληρωτών εκπαιδευτικών, καθώς και η εφαρμογή του έως και το ανωτέρω σχολικό έτος (2015-16) ήταν, με βάση τα τότε υφιστάμενα δεδομένα, συνταγματικώς ανεκτή, εφόσον συνέτρεχαν οι ακόλουθες προϋποθέσεις: α) Η λειτουργία του μεταβατικού αυτού συστήματος θα περιοριζόταν σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα έως την εφαρμογή του πάγιου συστήματος, η προϋπόθεση δε αυτή συνέτρεχε κατά τον ανωτέρω χρόνο, δεδομένου ότι καθ' όλη τη διάρκεια εφαρμογής των μεταβατικών ρυθμίσεων είχαν θεσπισθεί σημαντικότατοι περιορισμοί στους διορισμούς μόνιμου προσωπικού του Δημοσίου. β) Το μεταβατικό αυτό σύστημα στηριζόταν σε προκαθορισμένα και αντικειμενικά κριτήρια επιλογής των προσλαμβανομένων, δηλαδή στα κριτήρια της προϋπηρεσίας και της βαθμολογίας πάνω από τη βάση σε διαγωνισμούς του ΑΣΕΠ, τα οποία συνάδουν προς τις συνταγματικές αρχές της ισότητας και της αξιοκρατίας. γ) Η εφαρμογή του μεταβατικού συστήματος δεν αφορούσε διορισμούς μονίμων εκπαιδευτικών, αλλά προσλήψεις προσωπικού με σχέσεις ορισμένου χρόνου, οι οποίες ήταν απολύτως αναγκαίες για λόγους δημοσίου συμφέροντος επείγοντος χαρακτήρα, προκειμένου να διασφαλισθεί η λειτουργία των σχολικών μονάδων με την άμεση κάλυψη των σχετικών κενών.

Οι προαναφερθείσες προϋποθέσεις δεν έχουν αρθεί κατά το τρέχον σχολικό έτος 2016-2017, διότι: (i) Οι περιορισμοί στους διορισμούς μόνιμου προσωπικού του Δημοσίου έχουν ήδη επεκταθεί (άρθρο 64 παρ. 1 ν. 4389/2016) έως και το τέλος του έτους 2018, με την πρόβλεψη αναλογίας μίας πρόσληψης ανά τέσσερις αποχωρήσεις για το έτος 2017 και αντίστοιχης αναλογίας 1 προς 3 για το έτος 2018, επιπλέον δε, όπως αναφέρεται στη μνημονευθείσα αιτιολογική έκθεση του ν. 4465/2017, οι υφιστάμενοι δημοσιονομικοί περιορισμοί καθιστούν αδύνατο έως και το σχολικό έτος 2018 - 2019 τον διορισμό μόνιμων εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση βάσει των παγίων διατάξεων του νόμου, με συνέπεια την ανάγκη κάλυψης των σχετικών πρόσκαιρων αναγκών με αναπληρωτές εκπαιδευτικούς.

Πάντως, η μη εφαρμογή των παγίων ρυθμίσεων των άρθρων 1, 2, 3 και 5 του ν. 3848/2010 και η περαιτέρω εφαρμογή μεταβατικών ή προσωρινών διατάξεων δεν είναι συνταγματικώς επιτρεπτή πέραν του σχολικού έτους 2018 - 2019, διότι η πέραν του ανώτατου αυτού ορίου μη εφαρμογή των παγίων διατάξεων του νόμου για τη στελέχωση της δημόσιας εκπαίδευσης με μόνιμους και αναπληρωτές εκπαιδευτικούς θα αποτελούσε πρόδηλη προσβολή της αρχής του κράτους δικαίου και θα ερχόταν σε ευθεία αντίθεση με την αρχή της στελέχωσης των δημοσίων υπηρεσιών με μόνιμους υπαλλήλους, καθώς και με τη συνταγματική απαγόρευση της κατάχρησης σχέσεων ορισμένου χρόνου για την κάλυψη παγίων αναγκών. (ii) Ο νομοθέτης έλαβε ειδική μέριμνα με τις  διατάξεις του άρθρου τρίτου του ν. 4395/2016 και του άρθρου 46 παρ. 1 του ν. 4465/2017 για την πλήρη υπαγωγή της διοικητικής διαδικασίας κατάρτισης των πινάκων αναπληρωτών σε έλεγχο νομιμότητας από το ΑΣΕΠ, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 103 παρ. 7 Σ. και, συνεπώς, με τον τρόπο αυτόν, διασφαλίζεται η διαφάνεια και η αντικειμενικότητα της διαδικασίας κατάταξης των υποψηφίων βάσει των προκαθορισμένων και αντικειμενικών κριτηρίων προϋπηρεσίας και βαθμολογίας σε προηγούμενους διαγωνισμούς του ΑΣΕΠ.

Δεν αντίκειται στο Σύνταγμα η διάταξη του άρθρου 38 παρ. 2 του ν. 4351/2015, που προβλέπει συνυπολογισμό της προϋπηρεσίας αναπληρωτών εκπαιδευτικών η οποία αποκτήθηκε μετά την 1.9.2010.

Η διάταξη του άρ. 13 παρ. 2 περ. β΄ του ν. 2986/2002, όπως αντικαταστάθηκε τελικώς με το άρθρο 9 παρ. 6 του ν. 3391/2005, η οποία προβλέπει τη δυνατότητα εγγραφής στους επίδικους πίνακες ιδιωτικών εκπαιδευτικών, που απολύθηκαν αποκλειστικά λόγω κατάργησης ιδιωτικών σχολικών μονάδων, τάξεων ή τμημάτων ή με καταγγελία της σύμβασης εργασίας και έχουν συμπληρώσει συνεχή υπηρεσία ορισμένης διάρκειας, δεν αντίκειται στο Σύνταγμα, καθόσον με αυτήν επιδιώκεται, προδήλως, ο θεμιτός σκοπός της αντιμετώπισης του προβλήματος της ανεργίας των ιδιωτικών εκπαιδευτικών (άρθρο 22 παρ. 1 Σ), οι οποίοι μπορεί να απομακρύνονται από τη θέση τους για τους προαναφερθέντες λόγους ακόμη και μετά από εργασία πολλών ετών.

Οι ισχυρισμοί εξάλλου των αιτούντων, κατά τους οποίους «η πρόσβαση στην ιδιωτική εκπαίδευση γίνεται με κριτήρια κατά τεκμήριο μη αξιοκρατικά και συνδεόμενα τις περισσότερες φορές με άλλα πλην της αξιοκρατίας κριτήρια" είναι απορριπτέοι, καθόσον –πέραν του ότι δεν αποδεικνύονται– δεν μπορεί να συναχθεί ούτε με βάση τα διδάγματα της κοινής πείρας ότι οι σχέσεις εργασίας των ιδιωτικών εκπαιδευτικών συνάπτονται "κατά τεκμήριο» με κριτήρια μη αξιοκρατικά.

ΠΗΓΗ: www.humanrightscaselaw.gr