16 Δεκ 2025
Στο ΔΕΕ υπεβλήθησαν δύο αιτήσεις προδικαστικής απόφασης, (συνεκδικαζόμενες υποθέσεις C-580/23 και C-795/23), η μία από το Εφετείο Στοκχόλμης, δικάζον ως δευτεροβάθμιο δικαστήριο διαφορών βιομηχανικής ιδιοκτησίας και εμπορικών υποθέσεων, και η έτερη από το Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο Γερμανίας, με αντικείμενο την ερμηνεία των άρθρων 2 έως 4 της Οδηγίας 2001/29/ΕΚ, για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας. Κατά την Οδηγία 2001/29, η έννοια του «έργου» συνιστά αυτοτελή όρο του δικαίου της Ένωσης η οποία πρέπει να ερμηνεύεται και να εφαρμόζεται ομοιόμορφα και η οποία προϋποθέτει τη συνδρομή δύο σωρευτικών στοιχείων: αφενός, την ύπαρξη ενός πρωτότυπου αντικειμένου, υπό την έννοια ότι έχει παραχθεί ως αποτέλεσμα προσωπικής πνευματικής εργασίας του δημιουργού του, και, αφετέρου, ως έργο μπορούν να χαρακτηριστούν μόνον τα στοιχεία που αποτελούν την έκφραση της εν λόγω προσωπικής πνευματικής εργασίας. Σύμφωνα, δε, με τη νομολογία του ΔΕΕ, για τον χαρακτηρισμό ενός αντικειμένου ως πρωτότυπου, καθίσταται αναγκαίο, και συγχρόνως επαρκές, να αντανακλά την προσωπικότητα του δημιουργού του, εκφράζοντας τις ελεύθερες και δημιουργικές επιλογές του, διαφοροποιώντας το από την κατασκευή ορισμένου αντικειμένου που υπαγορεύεται από τεχνικές εκτιμήσεις, κανόνες ή άλλες δεσμεύσεις που δεν αφήνουν περιθώριο για την άσκηση δημιουργικής ελευθερίας, μη δυνάμενου να θεωρηθεί ότι παρουσιάζει την αναγκαία πρωτοτυπία ώστε να μπορεί να αποτελέσει έργο. Η αντανάκλαση της προσωπικότητας του δημιουργού στο αντικείμενο του οποίου ζητείται η προστασία, μέσω της εκφράσεως ελεύθερων και δημιουργικών επιλογών του δημιουργού, αποτελεί την καθοριστική προϋπόθεση της έννοιας της «πρωτοτυπίας» και, κατά συνέπεια, της προστασίας βάσει του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας στο δίκαιο της Ένωσης. Περαιτέρω, η προστασία των σχεδίων και υποδειγμάτων αποσκοπεί στην προστασία αντικειμένων τα οποία, μολονότι είναι νέα και εξατομικευμένα, έχουν χρηστικό χαρακτήρα και προορίζονται για μαζική παραγωγή, με την εν λόγω προστασία να εφαρμόζεται για διάρκεια περιορισμένη, αλλά επαρκή ώστε να μπορέσουν να καταστούν αποδοτικές οι επενδύσεις που υπήρξαν αναγκαίες για τη δημιουργία και την παραγωγή των αντικειμένων αυτών, χωρίς ωστόσο να παρακωλύεται υπέρμετρα ο ανταγωνισμός. Σε αντίθεση, η προστασία που παρέχεται με το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας, η διάρκεια της οποίας είναι σημαντικά μεγαλύτερη, επιφυλάσσεται μόνο στα αντικείμενα που αξίζουν να χαρακτηριστούν ως έργα. Εξάλλου, τα αντικείμενα που προστατεύονται ως σχέδια ή υποδείγματα δεν μπορούν καταρχήν να εξομοιωθούν με εκείνα που αποτελούν προστατευόμενα από την Οδηγία 2001/29 έργα. Αν και η προστασία που επιφυλάσσεται στα σχέδια και υποδείγματα και η προστασία που διασφαλίζεται από το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας δεν αποκλείουν η μία την άλλη και μπορούν να παρέχονται σωρευτικώς στο ίδιο αντικείμενο, η σώρευση αυτή περιορίζεται σε ορισμένες περιπτώσεις, και τούτο διότι θεωρείται ότι ο δημιουργός δημιουργεί ένα έργο μοναδικό στο οποίο αποτυπώνεται η προσωπικότητά του και το οποίο, υπό την ιδιότητα αυτή, προστατεύεται σύμφωνα με την Οδηγία 2001/29. Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Οδηγία 2001/29/ΕΚ για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας έχει την έννοια ότι μεταξύ της προστασίας βάσει του δικαίου των σχεδίων και υποδειγμάτων και της προστασίας βάσει του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας δεν υφίσταται σχέση κανόνα-εξαίρεσης, λόγω της οποίας θα έπρεπε να τίθενται, κατά την εξέταση της πρωτοτυπίας των αντικειμένων εφαρμοσμένης τέχνης, υψηλότερες απαιτήσεις από αυτές που προβλέπονται για άλλα είδη έργων. Επιπρόσθετα, ως προς τις ειδικότερες διατάξεις αυτής, έκρινε αναλυτικά ότι το άρθρο 2, στοιχ. αʹ, το άρθρο 3 § 1 και το άρθρο 4 § 1 έχουν την έννοια ότι ως «έργο», νοείται ένα αντικείμενο που αντανακλά την προσωπικότητα του δημιουργού του, εκφράζοντας τις ελεύθερες και δημιουργικές επιλογές του, ενώ δεν θεωρούνται ελεύθερες και δημιουργικές οι επιλογές που υπαγορεύονται από διάφορους περιορισμούς, ιδίως τεχνικής φύσεως, που δεσμεύουν τον δημιουργό κατά τη δημιουργία του αντικειμένου, αλλά ούτε και εκείνες που, αν και ελεύθερες, δεν φέρουν το αποτύπωμα της προσωπικότητας του δημιουργού προσδίδοντας στο αντικείμενο μοναδικότητα. Περιστάσεις όπως οι προθέσεις του δημιουργού κατά τη δημιουργική διαδικασία, οι πηγές της εμπνεύσεώς του και η χρήση ήδη διαθέσιμων σχημάτων, η πιθανότητα ύπαρξης ανεξάρτητου παρόμοιου δημιουργήματος ή η αναγνώριση του εν λόγω αντικειμένου στους κύκλους των ειδικών μπορούν, ενδεχομένως, να ληφθούν υπόψη, αλλά δεν είναι, εν πάση περιπτώσει, ούτε αναγκαίες ούτε καθοριστικές για να αποδειχθεί η πρωτοτυπία του αντικειμένου του οποίου ζητείται η προστασία. Τέλος, τα ίδια άρθρα έχουν την έννοια ότι για να διαπιστωθεί προσβολή του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας, πρέπει να προσδιοριστεί αν τα δημιουργικά στοιχεία του προστατευόμενου έργου επαναλαμβάνονται κατά τρόπο ώστε να είναι αναγνωρίσιμα στο αντικείμενο που φέρεται να προσβάλλει το εν λόγω δικαίωμα. Το γεγονός ότι τα δύο αντιπαρατιθέμενα αντικείμενα δημιουργούν την ίδια συνολική εντύπωση και ο βαθμός πρωτοτυπίας του επίμαχου έργου δεν ασκούν επιρροή, ενώ η πιθανότητα ύπαρξης παρόμοιου δημιουργήματος δεν μπορεί να δικαιολογήσει την άρνηση παροχής προστασίας.